فهرست
خلاصه
چکیده زمینه و هدف
درد پریود یکی از مشکلات شایع زنان سنین باروری می‌باشد و علیرغم درمانهای موجود، هنوز به عنوان یکی از مشکلات شایع در طب زنان است. از این رو این مطالعه با هدف تعیین تأثیر آروماتراپی بر شدت درد درد پریود اولیه طراحی گردید.
مواد و روشها
این مطالعه کارآزمایی بالینی بر روی صد و هشت دانشجوی مبتلا به درد پریود اولیه با شدت درد دو و سه براساس معیار چند بعدی گفتاری انجام شد. پس از تخصیص تصادفی، افراد ماساژ با روغن بادام، ماساژ تنها و ماساژ با مخلوط اسانس‌های روغنی اسطوخودوس و نعناع را روزانه از یک هفته قبل از شروع پریود تا زمان وجود درد به مدت دو سیکل دریافت کردند. افراد در طی سیکل صفر، یک و دو بیشترین شدت درد در طی روز اول، دوم و سوم را با توجه به مقیاس دیداری درد ثبت کردند. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد.
یافته‌ها
تفاوت آماری معنی داری از نظر مجموع شدت درد پریود در روزهای یک، دو و سه پریود بین سه گروه دیده شد (p=صفر/سی و هشت) که این اختلاف مربوط به گروه ماساژ تنها و آروماتراپی بود (. (p=صفر/چهارده همچنین تفاوت آماری معنی داری از نظر شدت درد در بین زمانهای تحت بررسی در مطالعه (سیکل صفر، اول و دوم) دیده شد ((p=صفر/دو که این اختلاف مربوط به مقایسه سیکل صفر و اول (p=صفر/شانزده) و سیکل صفر و دوم (p=صفر/دو) بود.
نتیجه گیری
آروماتراپی باعث کاهش شدت درد درد پریود اولیه می‌شود، با توجه به شیوع آن و ارزان و بی ضرر بودن اسانس‌های مورد بررسی، توصیه می‌شود جهت تخفیف کرامپ و دردهای پریود بکار برده شود.
مقدمه
درد پریود یا پریود دردناک اولیه، هم‌زمان با شروع پریود یا چند ساعت قبل از خونریزی پریود شروع می‌شود و چهل و هشت تا هفتاد و دو ساعت به طول می‌انجامد. درد در قسمت تحتانی شکم و پایین کمر و قسمت فوقانی ران می‌باشد. حدود هفتاد و پنج درصد از زنان در خلال دوره باروری خود درد پریود اولیه را تجربه می‌کنند (. (دو برک شیوع درد پریود اولیه را در بین زنان پنجاه درصد گزارش کرده است. (سه در مطالعه ساندل شیوع پریود دردناک هفتاد و دو درصد گزارش شده که پانزده/چهار درصد موارد با محدودیت فعالیت همراه بوده و آن را به عنوان بزرگترین علت کم شدن کارایی زنان کارمند و غیبت آنان از کار و تحصیل مطرح کرده است (. (چهار درد پریود به عنوان یک اختلال در سلامت شخصی و اجتماعی می‌باشد و در آمریکا غیبت از کار به علت آن 600 میلیون ساعت کاری سالیانه و زیانهای اقتصادی ناشی از آن 2 بیلیون دلار می‌باشد.
علل مختلفی برای درد پریود اولیه مطرح شده است که کاهش پروژسترون در مراحل انتهایی فاز لوتئال سبب پاره شدن لیزوزوم و متعاقب آن آزاد شدن فسفولیپاز Aدو از آندومتر می‌شود. فسفولیپاز Aدو نیز باعث افزایش پروستاگلندین شده و پروستاگلندین‌ها موجب انقباض عروق و عضلات رحمی می‌شوند که در نهایت باعث ایسکمی رحمی و درد خواهد شد (شش، هفت). درمانهای درد پریود به صورت‌های مختلف دارویی، جراحی و طب مکمل صورت می‌گیرد (. (هشت-11 انواع درمانهای دارویی شامل قرصهای ضدبارداری خوراکی، ضد التهاب غیراستروئیدی، مهار کنندههای کانال کلسیم، پروژسترون‌ها و سایر موارد می‌باشد (یک، هفت). این داروهای شیمیایی علاوه بر آثار سودمند، دارای عوارض جانبی نظیر سوزش معده، تاری دید، سردرد، گیجی، یبوست، اسهال، خستگی، سوزش ادرار، خواب آلودگی، بی‌اشتهایی، تهوع، آکنه، استفراغ و خونریزیهای گوارشی می‌باشند.
با توجه به این مساله که هر دارویی علاوه بر اثرات مفید، عوارض ناخواسته‌ای به همراه دارد، لذا انتخاب دارویی که دارای عوارض جانبی کمتری باشد ارجح می‌باشد. امروزه تمایل زیادی به استفاده از گیاهان دارویی، درمانهای تکمیلی و جایگزین در درمان بیماریها به ویژه درد پریود اولیه وجود دارد و یکی از کاربردهای طب مکمل به صورت آروماتراپی در درمان درد پریود اولیه می‌باشد. آروماتراپی یا همان آروماتراپی که از عصاره گیاهان حاصل می‌شود کاربردی ویژه در طب مکمل دارد که از خاصیت اسانس‌های روغنی فرار که دارای ترکیبات ویژه هستند استفاده می‌شود.
ترکیبات مختلفی به صورت اسانس روغنی در آروماتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از میان اسانس‌های روغنی می‌توان به اسانس نارنگی، عطر سنبل، بهار نارنج، درخت چای، شمعدانی، گل سرخ، نعناع، مریم گلی، لیمو و اسطوخودوس اشاره کرد. این اسانس‌های روغنی به صورت مخلوط و منفرد مورد استفاده قرار می‌گیرد و کاملاً پذیرفته شده هستند که اثرات مخلوط بیش از یک روغن، بیشتر از اثرات یک روغن است که به این اثر، اثر سینرژیک یا تشدید شونده گفته می‌شود (. (چهارده
آروماتراپی با اسانس روغنی جهت ترمیم زخم، بهبود خلق و کاهش سطح اضطراب و ایجاد آرامش و تسکین درد مورد استفاده قرار می‌گیرد و به عنوان آرام بخش، در بخش مراقبت‌های ویژه، جهت کنترل درد حین زایمان و درمان دردهای مزمن در مطالعات مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.
نتایج مطالعه‌ای نشان داد که آروماتراپی با مخلوط اسانس‌های روغنی اسطوخودوس، رز و مریم گلی باعث کاهش شدت درد درد پریود اولیه می‌شود و هیچ عارضه جانبی ناشی از ماساژ اسانس‌های معطر در هیچ یک از افراد دیده نشد.
با توجه به شیوع درد پریود اولیه و عوارض ناشی از آن، عوارض درمانهای موجود، افزایش توجه به درمانهای مکمل و گیاهی، نو بودن موضوع و نبودن مطالعات کافی در مورد تأثیر آروماتراپی بر درد پریود اولیه، پژوهشگران بر آن شدند مطالعه‌ای را با هدف تعیین تأثیر آروماتراپی بر شدت درد درد پریود اولیه در دانشجویان دختر ساکن خوابگاه حضرت معصومه (س) دانشگاه علوم پزشکی اراک در سال هزار و سیصد و هشتاد و هشت انجام دهند.
مواد و روشها
این مطالعه به صورت کارآزمایی بالینی کنترل شده تصادفی می‌باشد. ابتدا صد و چهارده نفر به طور تصادفی از میان دانشجویان مبتلا به درد پریود اولیه ساکن خوابگاه دانشگاه علوم پزشکی اراک انتخاب شدند. صد و هشت نفر آنها رضایت کامل جهت شرکت در پژوهش را اعلام نمودند. نمونه‌ها با داشتن دورههای پریود منظم با فواصل بیست و یک-35 روز، تجربه پریود دردناک در اکثر دورههای پریود، پریود دردناک درجه دو و سه طبق معیار چند بعدی گفتاری ((هفده، عدم سابقه ابتلا به بیماریهای طبی و روانی، مشکلات رحمی مانند خونریزی غیرطبیعی و کیست تخمدان، عدم مصرف داروهای هورمونی و قرصهای ضد بارداری خوراکی در طی سه ماه گذشته وارد مطالعه گشته و پرسش‌نامه مربوط به اطلاعات فردی، دموگرافیک و پریود را تکمیل نمودند. در انتها، صد و هشت نفر به طور تصادفی در سه گروه ماساژ با روغن بادام، ماساژ تنها و ماساژ با اسانس روغنی قرار گرفتند (هر گروه سی و شش نفر).
در سیکل صفر، مداخله‌ای انجام نشده و فقط کلیه افراد می‌بایست در طی این سیکل پریود بیشترین شدت درد در روز اول، دوم و سوم را با توجه به مقیاس دیداری درد ((Visual Analogue Scale-VAS (صفر= بدون درد، تا =ده درد غیرقابل تحمل)((هجده در صورت امکان بدون مصرف مسکن و یا قبل از مصرف آن، همچنین مصرف مسکن و مقدار آن و شدت درد پریود را با توجه به مقیاس چند بعدی گفتاری ثبت نمایند. در صورت داشتن شدت درد پریود درجه دو و سه با توجه به معیار چند بعدی گفتاری، مطالعه صورت می‌پذیرفت.
در طی سیکل اول، ماساژ با روغن بادام، ماساژ تنها و ماساژ با اسانس‌های روغنی در هر گروه انجام شد. اسانس روغنی اسطوخودوس دو درصد دو) قطره) و نعناع دو درصد دو) قطره) به صورت عصاره ترکیبی که روغن پایه آن چهار سی سی روغن بادام بود (توسط شرکت دارویی باریج اسانس و مشاوره متخصص داروهای گیاهی این شرکت تهیه شد) و در گروه ماساژ با روغن، از چهار سی سی روغن بادام و در گروه دیگر از ماساژ بدون دارو استفاده شد.
در هر سه گروه از یک هفته قبل از شروع پریود به صورت روزانه مداخله مورد نظر را آغاز کرده و به صورت موضعی و به مدت پانزده دقیقه در قسمت بالای عانه، محل حداکثر درد، به صورت دایره وار از نقطه مرکز به اندازه کف دست ماساژ داده و تا زمان داشتن درد پریود ادامه داشت و در صورت وجود درد در روز دوم و سوم هم در این محل تکرار می‌شد. از کلیه واحدهای پژوهش در سیکل اول خواسته شد مانند سیکل صفر بیشترین شدت درد در طی روز اول، دوم و سوم را با توجه به مقیاس دیداری درد، همچنین مصرف مسکن و میزان آن را ثبت نمایند. سیکل دوم نیز مانند سیکل اول انجام شد. مجموع بیشترین شدت درد در روزهای یک،دو و سه بین گروهها و در زمانهای سنجش شده یعنی سیکل صفر، یک و دو مورد مقایسه قرار گرفت. عدم ابتلا به درد پریود در سیکل اول یا دوم، عدم وقوع پریود و عدم انجام مداخلات مورد نظر یا عدم انجام متناوب آن در طی سیکل اول یا دوم، استفاده از داروهای گیاهی برای تسکین درد و عدم تمایل به ادامه مطالعه، باعث خروج نمونه‌ها از مطالعه گردید.
جهت تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار SPSS نسخه هجده و جهت مقایسه درون گروهی و بین گروهی شدت درد درد پریود از آنالیز واریانس با اندازههای تکراری استفاده گردید.
براساس نتایج حاصل از مطالعه و مقایسه دوبه دو گروهها، تفاوت آماری معنی‌داری از نظر نیاز به داروی دیگر جهت تسکین درد پریود در گروه ماساژ و آروماتراپی و ماساژ با روغن بادام و ماساژ وجود نداشت. در مقایسه ماساژ با روغن بادام و آروماتراپی، تفاوت آماری معنی‌داری در سیکل اول و دوم مشاهده گردید ((p <صفر/یک به طوری که در سیکل اول چهل و چهار درصد افراد در گروه آروماتراپی در مقایسه با هشتاد درصد در گروه ماساژ با روغن بادام ذکر کردند که نیاز به داروی دیگر جهت تسکین درد پریود خود دارند. در سیکل دوم این میزان به ترتیب چهل و شش درصد در مقابل هفتاد درصد بود. در مقایسه سیکل صفر، اول و دوم تفاوت آماری معنی‌داری بین گروهها مشاهده نشد.
تفاوت آماری معنی‌داری از نظر میزان غیبت از کلاس درس به جهت درد پریود بین گروهها در سیکل صفر، اول و دوم مشاهده نشد.
براساس نتایج مطالعه تفاوت آماری معنی‌داری از نظر توصیه روش به دیگران در مقایسه گروه ماساژ و آروماتراپی، ماساژ با روغن بادام و ماساژ وجود نداشت. در مقایسه ماساژ با روغن بادام و آروماتراپی تفاوت آماری معنی‌داری در سیکل اول و دوم مشاهده شد، به طوری که در سیکل اول و دوم هفتاد و هفت درصد افراد در گروه آروماتراپی در مقایسه با چهل و شش درصد در گروه ماساژ با روغن بادام ذکر کردند که این روشها را به دیگران توصیه می‌کنند. همچنین در مقایسه بین سیکل اول و دوم از نظر توصیه روش به دیگران تفاوت آماری معنی‌داری بین گروهها دیده نشد.
از نظر توزیع فراوانی واحدهای پژوهش بر حسب احساس رضایت از مصرف عصاره روغنی در سیکل اول و دوم تفاوت آماری معنی‌داری بین گروه آروماتراپی و ماساژ با بادام وجود داشت به طوری که احساس رضایت در گروه آروماتراپی بیشتر از گروه ماساژ با بادام بوده است (به ترتیب هفتاد و شش/هفت درصد در مقابل چهل و شش درصد در سیکل اول و هفتاد و شش/شش درصد در مقابل پنجاه درصد در سیکل دوم). با مقایسه میزان رضایت در سیکل اول و دوم، نتایج نشان داد تفاوت آماری معنی‌داری از نظر میزان رضایت در مقایسه سیکل اول و دوم در دو گروه آروماتراپی و ماساژ با روغن بادام وجود ندارد.
تفاوت آماری معنی‌داری از نظر تداوم روش مورد استفاده در مقایسه گروه ماساژ و آروماتراپی وجود داشت به طوری که هشتاد درصد افراد در گروه آروماتراپی در مقایسه با پنجاه و چهار درصد در گروه ماساژ ذکر کردند که این روشها را در سیکل‌های بعدی ادامه می‌دهند. در مقایسه ماساژ با روغن بادام و آروماتراپی تفاوت آماری معنی‌داری مشاهده گردید به طوری که هشتاد درصد افراد در گروه آروماتراپی در مقایسه با چهل و شش درصد در گروه ماساژ با روغن بادام ذکر کردند که این روش را در سیکل‌های بعدی ادامه می‌دهند. این تفاوت از نظر آماری در مقایسه ماساژ با روغن بادام و ماساژ دیده نشد. از نظر تداوم روش مورد استفاده در مقایسه گروه ماساژ و آروماتراپی اختلاف معنی‌دار بود به طوری که هشتاد و چهار درصد افراد در گروه آروماتراپی در مقایسه با پنجاه درصد در گروه ماساژ ذکر کردند که این روشها را در سیکل‌های بعدی ادامه می‌دهند. در مقایسه ماساژ با روغن بادام و آروماتراپی، هشتاد و چهار درصد افراد در گروه آروماتراپی در مقایسه با چهل درصد در گروه ماساژ با روغن بادام ذکر کردند که این روشها را در سیکل‌های بعدی ادامه خواهند داد. این تفاوت از نظر آماری در مقایسه ماساژ با روغن بادام و ماساژ دیده نشد. در مقایسه بین سیکل اول و دوم و از نظر تداوم روش مورد استفاده در سیکل‌های بعدی تفاوت آماری معنی‌داری بین گروهها دیده نشد.
بحث
نتایج پژوهش ما نشان داد تفاوت آماری معنی‌داری از نظر مجموع شدت درد درد پریود در روزهای یک، دو و سه پریود بین سه گروه وجود دارد و این اختلاف مربوط به گروه ماساژ تنها و آروماتراپی بود، همچنین نتایج بررسی درون گروهی تفاوت آماری معنی‌داری را در مقایسه سیکل‌های تحت بررسی (سیکل صفر، اول و دوم) نشان داد.
در مطالعه هان و همکاران که شدت درد را با استفاده از مقیاس دیداری درد در روز یک و دو و تنها در یک سیکل بین گروهها مقایسه کردند، میانگین شدت درد در گروه آروماتراپی با اسطوخودوس، رز و مریم گلی به طور معنی‌داری کمتر از گروه ماساژ با روغنی بادام و گروه بدون مداخله بود، که از نظر کاهش بیشتر شدت درد در گروه آروماتراپی نسبت به دو گروه دیگر نتایج مطالعه ما با آنها هم‌خوانی دارد ولی در مطالعه آنها گروه ماساژ تنها وجود نداشت که نتایج مقایسه شوند.
مطالعه کیم و همکاران که روی صد بیمار بستری در بخش مراقبت ویژه انجام شده بود، نشان داد که ماساژ با اسطوخودوس باعث کاهش شدت درد به میزان پنجاه درصد می‌شود (. (پانزده براون و همکاران در مطالعه خود در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید نشان دادند هرچند که ماساژ با اسطوخودوس سطح درد آنها را کاهش نداد ولی میزان دریافت داروهای ضد درد را کاهش می‌دهد.
مطالعات نشان داده است که اسطوخودوس و مشتقات اصلی آن یعنی لینالیل استات و لینالول دارای اثرات ضد درد موضعی در حیوانات آزمایشگاهی است (بیست و لینالول دارای خاصیت ضد اسپاسمی بوده و جریان خون موضعی را افزایش می‌دهد (بیست و یک، بیست و دو). همچنین نتایج مطالعه گبل و همکاران نشان داد که اسانس روغنی نعناع اثرات شل کنندگی روی عضلات داشته و دارای اثرات ضد درد است (بیست و سه و از آنجایی که یکی از دلایل ایجاد درد پریود؛ اسپاسم، انقباض عضلانی و کاهش خونرسانی به عضله رحم است به نظر می‌رسد آروماتراپی از طریق این خاصیت در کاهش درد پریود اولیه مؤثر باشد.
نتایج مطالعات در حمایت از آروماتراپی نشان داد که اسانس‌های روغنی، گیرنده‌هایی که در پیاز بویایی قرار گرفته‌اند را تحریک و پیام بویایی را به سیستم لیمبیک منتقل کرده و منجر به آزاد شدن آندورفین، انکفالین و سروتونین از این سیستم می‌شود که نتیجه آن ایجاد حس آرامش و کاهش استرس است. از طرف دیگر اکسیدهای موجود در اسانس‌های روغنی به ویژه وقتی به صورت استنشاقی استفاده شوند، دارای اثرات ضد درد است.
ماساژ باعث تحریک در آزاد شدن آندورفین‌ها در افراد مبتلا به درد می‌شود و باعث ایجاد ریلکسیشن در عضلات می‌شود ((۲۵-27 و استفاده از اسانس روغنی به صورت یک محلول رقیق شده ۲ درصد یا کمتر باعث افزایش خاصیت بهبود دهندگی درد و کاهش سطح ماساژ می‌شود ((۲۰ و اثرات ماساژ را افزایش می‌دهد که نتایج مطالعه ما این دلایل را تأیید می‌کند که میزان کاهش شدت درد در گروه ماساژ با اسانس‌های روغنی بیشتر از گروه ماساژ تنها بود.
براساس نتایج مطالعه ما در سیکل اول و دوم احساس رضایت از ماساژ با مخلوط اسانس‌های روغنی اسطوخودوس و نعناع جهت تسکین درد پریود اولیه به طور معنی‌داری بیشتر از گروه ماساژ با بادام بود. همچنین در مطالعه کیم و همکاران ((۱۵ میزان رضایت در گروه ماساژ اکسیژن به همراه ۲ قطره اسانس روغنی اسطوخودوس به طور معنی‌داری بالاتر از گروه ماساژ با اکسیژن تنها بود که از این نظر نتایج آنها با مطالعه ما هم‌خوانی دارد. در پژوهش‌های انجام شده در زمینه آروماتراپی مطالعه‌ای یافت نشد که میزان رضایت بعد از استفاده از آروماتراپی در افراد مبتلا به درد پریود را بررسی کرده باشد.
بر اساس نتایج مطالعه تمایل افراد شرکت کننده به تداوم روش در ماههای بعدی و توصیه روش به دیگران در سیکل اول و دوم در گروه آروماتراپی به طور معنی‌داری بالاتر از گروه ماساژ با روغن بادام و ماساژ تنها بود و میزان غیبت از کلاس درس در گروه ماساژ با مخلوط اسانس‌های روغنی اسطوخودوس و نعناع و ماساژ با بادام به طور معنی‌داری کمتر از گروه ماساژ تنها بود.
از نظر نیاز به داروی دیگر جهت تسکین درد پریود در سیکل اول و دوم، به طور معنی‌داری در گروه ماساژ با مخلوط اسانس‌های روغنی اسطوخودوس و نعناع کمتر از دو گروه دیگر بود که با نتایج مطالعه کیم و همکاران هم‌خوانی دارد.
عارضه‌ای به جهت مداخلات انجام شده در گروهها دیده نشد و ۴ نفر در سیکل اول و ۴ نفر در سیکل دوم از مشکلاتی شکایت داشتند که بعد از بررسی‌های انجام شده مشخص شد که مربوط به مداخله ما نبوده است. در هیچ یک از افراد شرکت کننده در مطالعه عوارض پوستی و آلرژیک ناشی از مصرف اسانس روغنی و روغن بادام دیده نشد.
لازم به توضیح است که در پژوهش حاضر امکان کور کردن نمونه گیرها و بیماران به جهت ویژگی خاص آروماتراپی وجود نداشت، فقط کسانی که تجزیه و تحلیل آماری را انجام دادند از نوع روش ارائه شده به بیماران بی‌خبر بودند. برای رفع این مشکل افراد شرکت کننده در مطالعه از گروههای دیگر آگاهی نداشته و در صورتی که دو مداخله مختلف را دریافت کرده و هم اتاقی بودند از مطالعه حذف شدند و تخصیص افراد در گروهها کاملاً به شکل تصادفی انجام شد.
پیشنهاد می‌شود مطالعات دیگری در مورد اثر اسانس‌های روغنی دیگر، اثر منفرد اسانس‌ها، راههای دیگر استفاده از آروماتراپی مانند استنشاقی بر شدت درد درد پریود اولیه و اثر آروماتراپی بر کیفیت زندگی زنان مبتلا به درد پریود اولیه مورد بررسی قرار گیرد.
نتیجه گیری
با توجه به این که ماساژ با اسانس‌های روغنی باعث کاهش شدت درد پریود می‌شود و با توجه به شیوع درد پریود و ارزان و بی‌ضرر بودن این اسانس، توصیه می‌شود جهت تخفیف کرامپ و دردهای پریود به کار برده شود.
مقاله اصلی را در اینجا بخوانید.