فهرست
چکیده
هدف: این مطالعه با هدف بررسی تأثیر ماساژ بر شاخص‌های رشدی و حیطه‌های تکاملی شیرخواران طراحی و اجرا شد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی با تخصیص تصادفی است که بر روی ۹۲ شــیرخوار ۲ تا ۴ ماهه مراجعه کننده به مرکز بهداشــتی درمانی شــهر قم در ســال ۱۳۸۸ انجام گرفت. ابزار گردآوری دادهها شامل یک فرم اطلاعات دموگرافیک و شــاخص‌های رشدی شــامل: وزن، قد، دور سر، دور ســینه و دور بازو بودند.
جهت شــاخص‌های تکاملی در ســن دو ماهگی از » چک لیست بررسی تکامل «اســتفاده گردید و در ســن چهار ماهگی از آزمون تکاملی» پرسشــنامه ســنین و مراحل«اســتفاده گردید. شیرخواران در دو گروه آزمایش و شــاهد قرار گرفتند. در گروه آزمایش به مادر آموزش داده شــد که هر شــب قبل از خواب و هر بار ۱۵ دقیقه به مدت دو ماه شیر خوار را به روش ماساژ سوئدی لمس نماید. سپس شاخص‌های رشدی و تکاملی در چهارماهگی بررسی و با هم مقایسه گردیدند.
یافته‌ها: هر دو گروه از نظر جنس، شاخص‌های رشد و تکامل در ورود به مطالعه همسان بودند. بعد از مداخله، افزایش وزن (۰۰۱/ ۰ (P<، دور سینه (۰۰۱/۰ (P<، دور بازو (۰۰۱/۰ (P< در گروه آزمایش بیشــتر از شاهد بود و اختلاف آماری معناداری وجود داشت. افزایش دور سر و قد در گروه آزمایش بیشــتر بود اما تفاوت معناداری نداشــت.
از نظر حیطه‌های تکاملی در ۴ ماهگی در حیطه حرکات درشت (۰۳/۰ (P< و شناختی ـ اجتماعی (۰۰۱/۰ (P< در گروه آزمایش تفاوت معنادار بود و در حیطه ارتباطی ارزش اخباری بینابینی بود (۰۵۸/۰ (P=، ولی در حیطه حرکات ظریف و حل مسئله اختلاف معنادار مشاهده نگردید.
نتیجه‌گیری: ماساژ بر شاخص‌های رشد و تکامل شیرخواران مؤثر است.
ماســاژ به شکل صحیح روشــی علمی و متأثر از بینش و تجربیات اندیشمندان در تاریخ بوده و به صورت کاملاً متفاوتی در گروههای مختلف سنی از جمله شــیرخواران، نوزادان، کودکان و بزرگسالان قابل استفاده می‌باشد (۴-۱). ماساژ تکنیکی هدفمند، شامل حرکاتی منظــم و ریتمیک اســت که به طور موزون بــر روی بافت‌های بدن به منظور اهدافی خاص اعمال می‌گردد و چنانچه با شــیوه صحیح انجام شــود تأثیرهای ســودمندی بر روی بافت‌هــای بدن از جمله اعصــاب، عضلات و گردش خون عمومی و موضعی اعمال می‌کند (۵). انجام ماساژ برای نوزاد سبب تقویت دستگاه گوارش می‌شود،همچنین به بهتر شــیر خوردن او کمک کرده و ســبب می‌شــود در مقابل بیماری‌های عفونی مقاومت بیشتری داشته باشد (۸-۶).
در ســالهای اخیر یکی از مواردی که ذهــن محققین را به خود مشــغول کرده بررســی تأثیر ماســاژ در رشــد و نمو نوزادان و شــیرخواران اســت. مطالعاتی که در این زمینه بــه اجرا در آمده اســت با نتایج ضد و نقیضی همــراه بوده، به طوری که برخی از آنها اثرات سودمند ماساژ بر رشد و تکامل را تأیید کرده (۸-۶) و بعضی دیگر تفاوت معناداری را گزارش نکردهاند (۵، ۳)، گرچه تمامی این مطالعات تأثیر ســودمند ماســاژ را در برقراری ارتباطبین مادر و شیرخوار اعلام نمودهاند (۱۰، ۹).
اهمیت رشــد و تکامل شــیرخواران و تأثیر غیر قابل انکار آن برسلامت نســل‌های آتی سبب می‌شــود تا همواره محققین درپی شناســایی راهکارهایی باشــند کــه بتواند بدون بــروز هر گونه عارضــه‌ای موجب بهبود رشــد و تکامل شــیر خواران شــود و دســتیابی به روشهایی که بتواند روند رشد و تکامل کودکان را در حد مطلوب توســعه دهد در دســتور کار برنامه‌های عملیاتی حوزه ســلامت قــرار دارد و به یکی از اهداف مهــم برنامه‌های مراقبت بهداشتی شیرخواران تبدیل شده است (۱۳-۱۱).
بــه همین دلیــل این مطالعــه با هدف بررســی تأثیر ماســاژ بر شاخص‌های رشــدی و حیطه‌های تکاملی شیرخواران طراحی و اجرا شد. امید است نتایج حاصل از آن بتواند در برنامه‌ریزی‌های مرتبط با ســلامت کودکان و شناخت روشهای مقرون به صرفه، آســان و کاربردی جهت بهبود رشــد و تکامل شیرخواران مورد استفاده قرار گیرد.
روش بررسی
ایــن مطالعــه از نوع کارآزمایــی بالینی با تخصیــص تصادفی به گروههای آزمایش و کنترل می‌باشــد که به منظور بررســی تأثیر ماســاژ بر شاخص‌های رشــدی و حیطه‌های تکاملی شیرخواران ۲ تا ۴ ماهه مراجعه کننده به مرکز بهداشــتی درمانی امام خمینی شهر قم در سال ۱۳۸۸ انجام گرفته است.
در این مطالعه ابتدا ۶ مرکز بهداشــتی درمانی شــهر قم مشخص گردید، ولی با توجه به در نظر گرفتن میانگین وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه شهری قم، و در دسترس بودن از تمام نقاط شهر، مرکز امام خمینی انتخاب شد. این مرکز در طی چهار ماه نزدیک به ۳۰۰۰ مراجعه کودک زیر ۸ ســال داشت که از این تعداد ۴۰۰ کودک در ســن دو ماهگی بودند و ۱۵۰ کودک دارای شــرایط ورود به مطالعه بودند که ۵۰ نفــر بعد از انجام مصاحبه قبــول همکاری نکرده و از ۱۰۰ نمونه باقی‌مانده ۵۰ نفر در گروه آزمایش و ۵۰ نفر در گروه شاهد قرار گرفتند.
در این پژوهش، نمونه گیری به صورت در دســترس بود. بدین صورت که پژوهشــگر بــا مراجعه بــه مرکز بهداشــتی درمانی امام خمینی شهر قم، نمونه‌ها را انتخاب و بعد به صورت تصادفی یکی در میان آنها را در گروه ماســاژ یا شــاهد قــرار داد. تعداد نمونه با احتســاب متوســط اختلاف بین میانگین وزن گیری دو گروه (۴۰۰ گرم) و انحــراف معیار (۶۰۰ گرم)، در هر گروه ۴۷ نفر مشــخص گردید و برای دقت بیشتر و در نظر گرفتن احتمال عدم مشارکت در مطالعه تعداد ۱۰۰ نمونه انتخاب شد.
ابزار گردآوری دادهها شامل یک فرم اطلاعات دموگرافیک، اقتصادی ـ اجتماعی، طبی، ســابقه تولید مثلی بود و شاخص‌های رشدی شامل: وزن، قد، دور ســر، دور ســینه و دور بازو بودند. شاخص‌های رشد کودک با ترازوی کفه‌ای و متر اندازهگیری گردید.
جهت شاخص‌های تکاملی در سن دو ماهگی از » چک لیست بررسی وضعیت تکامل«(که توســط معاونت سلامت وزارت بهداشت تهیه گردیده و هم اکنون در پرونده مراکز بهداشــتی ـ درمانی اســتفاده می‌شــود و برگرفته از پرسشــنامه ارزیابی وضعیت تکامل توسط والدین اســت) که حاوی پنج سؤال شامل لبخند زدن، درآوردن صدای آ- أ- -s او، آرام شــدن با صدای مادر، استفاده از انگشتان و بلند کردن ســر تا ۴۵ درجه می‌باشــد، اســتفاده گردید. نحوه پاسخ‌دهی به سؤالات به صورت بلی یا خیر است که در صورت منفی بودن پاسخ توســط والدین ۱ کودک توسط مراقب بهداشت برای بررسی به سطوح بالاتر ارجاع می‌گردد.
در سن چهار ماهگی از آزمون تکاملی » پرسشنامه سنین و مراحل« ـ که توسط پژوهشگر به روش مصاحبه، مشاهده و معاینه کودک پر می‌گردید ـ در پنج حیطه استفاده گردید. این آزمون متشکل از ۱۹ پرسشــنامه در سنین ۴، ۶، ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۱۶، ۱۸، ۲۰، ۲۲، ، ۲۷، ۳۰، ۳۳، ۳۶، ۴۲، ۴۸، ۵۴ و ۶۰ ماهگی اســت. برای هر گروه ســنی ۳۰ سؤال وجود دارد که شامل ۶ سؤال برای هر یک از حیطه‌های پنج‌گانه برقراری ارتباط، حرکات درشــت، حرکات ظریف، توان حل مسئله و مهارتهای فردی ـ اجتماعی می‌باشد.
برای هر یک از ۳۰ سؤال ۳ گزینه پاسخ وجود دارد: » بله«برای هنگامــی که کــودک کاملاً H قادر به انجام آن فعالیت مورد سؤال هســت، » هنوز نه«برای هنگامی که تاکنــون هرگز فعالیت مورد سؤال را انجام نداده است و » گاهی«برای توانایی انجام فعالیت مورد سؤال در برخی از اوقات، در نظر گرفته شده است. به پاسخ » بله «۱۰ امتیاز، پاســخ» گاهی «۵ امتیاز و پاســخ» نه«صفر امتیاز تعلق می‌گیرد.
پس از تکمیل پرسشنامه‌ها امتیازات بدست آمده با نقاط برش از پیش تعیین شــده بر اساس استانداردسازی، مقایسه می‌شود و چنانچه کودک در هر یک از حیطه‌های پنج‌گانه نتواند امتیاز نقطه برش مربوطه را کسب کند، در آن حیطه دارای مشکل اســت و باید پیگیری‌های تخصصــی لازم را برای کودک جهت اطمینان از سلامت یا وجود اختلال یا بیماری انجام داد. پر کردن پرسشنامه به ۱۰ تا ۱۵ دقیقه و امتیازبندی آن به حدود یک دقیقه زمان احتیاج دارد.
جهــت اعتبار فــرم اطلاعاتی از روش اعتبار فرم محتوا اســتفاده شــد که با شناخت متغیرهای مداخله‌گر و مطالعه مقالات و کتب مرجع، سؤالات تنظیم گشــته و با نظر ۱۰ تن از اعضای هیئت علمی و اســاتید گروه زنان و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اصلاح گردید.
جهت تعیین اعتبار ترازو و متر، از ترازوی » ســکا «ساخت ایران با دقت ۱۰۰ گرم استفاده شد که مارک معتبری می‌باشد. یک متر غیرقابل ارتجاع از نوع» لایکا«۱ ســاخت کشــور ایتالیا با دقت ۱ میلی‌متر استفاده شد. جهت تعیین پایایی ترازو ابتدا وزنه مشخص و اســتاندارد شدهای انتخاب و شی‌ء با وزن مشخص با آن توزیع شد. سپس با دو ترازوی دیگر جسم مورد نظر وزن شد. با وجود اختلاف کمتر از ۱۰۰ گرم پایایی آن ترازو تضمین شد. همچنین پس از گرفتن ۱۰ نمونه، با یک وزنه استاندارد (وزنه شاهد ۵۰۰ گرمــی و ۵ کیلویــی) ترازو کنترل و کالیبره می‌شــد. برای تعیین پایایی متر، پس از هر ۱۰ نمونه، اندازه‌های متر با یک متر غیرقابل ارتجاع دیگری مقایســه می‌شــد و در صــورت اختلاف کمتر از ۱ میلی متر پایایی متر تضمین می‌گردید.
جهت تعیین پایایی فرم جمع آوری اطلاعات از آزمون مجدد استفاده شد، بدین ترتیب که فرم اطلاعاتی برای ده نفر از افراد واجد شرایط تکمیل شد و مجدداً H ده روز بعد تکرار شد و ضریب همبستگی درون ردهای (ICC) ۲، ۹/۰ تعیین گردید. جهت تعیین پایایی ۳ » چک لیست بررســی وضعیــت تکامل«در دو ماهگی از ضریــب آلفای کرونباخ استفاده شد و مقدار این ضریب ۸/۰ به دست آمد.
جهت تعیین پایایی پرسشــنامه سنین و مراحل از روش مشاهده هم‌زمان استفاده شد؛ یعنی پرسشنامه در مورد ده نفر از شیرخواران توسط پژوهشگر و فردی که از نظر علمی هم رتبه او بود تکمیل شد و ضریب ICC برای آن ۹۹/۰ محاسبه شد.
پرسشنامه‌های آزمون تکاملی سنین و مراحل ابزاری معتبر در سطح جهانی بــا اعتبار ۸۸/۰-۸۳/۰ و پایایی ۹۴/۰-۹۰/۰ و حساســیت ۹۱-۳۸ درصــد و ویژگی ۹۱-۳ /۷۹ درصد می‌باشــد (۱۷- ۱۴) و انطباق و استانداردســازی آن در ایران در سال ۸۶-۸۱ انجام گرفته اســت که اعتبــار ۸۴/۰ و پایایی ۹۴/۰ و توانایی تســت در تعیین اختلال تکاملی بیش از ۹۶ درصد گزارش شده است (۱۸).
روش ماساژ به کار رفته ماساژ سوئدی بود به این صورت که مادر قبل از خواب شبانه کودک، به مدت ۱۵ دقیقه در اتاقی کم سرو صدا با حرارت ۳۰ درجه، و با استفاده از روغن بچه، با ناخن‌های کوتاه دســت‌های گرم شروع به ماساژ با فشــار ملایم (همانند فشاری کرم زدن روی پوســت) بر روی بدن بدون پوشش کودک می‌نمود.
ماســاژ با حرکات چرخشی دست از پاهای شیرخوار شروع می‌شد به ســمت شکم و قفسه ســینه و دست‌ها و سپس سر و صورت ادامه پیدا می‌کرد و پس از آن شــیرخوار به شکم خوابانده و پشت او را تا پاها با حرکات دورانی ماساژ داده می‌شد. مدت زمان انجام ماساژ هر اندام یا هر بخش از بدن ۲ دقیقه بود.
پژوهشگر پس از کسب مجوز لازم در محیط پژوهش حضور یافت با ارائه توضیحاتی به مادران درباره پژوهش و اطمینان بخشــی در مــورد محرمانه ماندن اطلاعات، در صــورت موافقت آنان و دارا بودن شــرایط شــرکت در مطالعه، فرم اطلاعاتی را به روش مصاحبه تکمیل می‌کرد.
معیارهای ورود به مطالعه شــامل: ملیت ایرانی، ســن هنگام تولد ۳۷ تا ۴۲ هفته، وزن زمان تولد ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ گرم، ســالم بودن شــیرخوار و نداشــتن اختلالات کروموزومــی و ناهنجاری‌های مادرزادی، تغذیه انحصاری با شــیر مــادر و معیارهای خروج از مطالعه شــامل: ابتلا به بیماری عمومی در طی مطالعه، عدم انجام ماساژ در دو روز متوالی و یا بستری در بیمارستان بود.
در ابتدا شاخص‌های رشدی شامل: وزن، قد، دور سر، دور سینه و دور بازو اندازه گیری شد و شاخص تکاملی » چک لیست بررسی وضعیت تکامل«توسط پژوهشگر تکمیل و به ثبت رسید. سپس شــیوه ماساژ نوزاد ابتدا با فیلم و سپس توسط شخص پژوهشگر به طور عملی به مادر آموزش داده شد و برای اطمینان از اجرای صحیح تکنیک ماساژ از مادران درخواست شد تا یک بار به طور عملی ماساژ را اجرا نمایند.
پس از رضایت والدین از شرکت در طرح از آنان خواســته می‌شــد تا به مدت دو ماه هر شب قبل از خواب به مدت ۱۵ دقیقه شیرخوار را ماساژ دهند. هم چنین کلیه مراحل و زمان انجام ماساژ به صورت کتبی و به صورت پمفلت مصــور در اختیار مادران قرار گرفت همچنین چک لیســت ثبت روزانه به مادر داده شــد تا هر شــب پس از انجام دادن ماساژ در محل مربوطه علامت بزنند. پژوهشــگر شماره تلفنی را در اختیار مادران قرار داد تا هرگونه پرسشی در مورد نوزاد خود و یا روند اجرای ماســاژ داشتند را با پژوهشگر در میان بگذارند.
پژوهشگر نیــز هر هفته با اســتفاده از تماس تلفنی با مــادران روند اجرای مطالعه را پیگیری می‌نمود و از مادران دعوت می‌کرد تا در چهار ماهگی کودک مجدداً P همراه با شــیرخوار مراجعه نمایند. پس از مراجعه در ســن چهار ماهگی، یک‌بار دیگر شاخص‌های رشد و تکامل – از طریق » پرسشــنامه سنین و مراحل-«شیرخوار مورد ارزیابی قرار گرفت و به ثبت رســید و سپس اطلاعات به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
مجوز اجرای مطالعه از کمیته اخلاق دانشکده پرستاری و مامایی دانشــگاه علوم پزشــکی شهید بهشــتی اخذ گردید و در مراحل مختلف تحقیق کلیه موازین اخلاقی کارآزمایی‌های بالینی رعایت گردید. بدین نحو که اهداف پژوهش برای کلیه مادران تشــریح شــد و رضایت‌نامه از آنها کسب گردید؛ و در ضمن مادران در قبول و یا رد شــرکت در پژوهش آزاد بــوده و نیز به آنان اجازه داده شــد که هر موقع خواستند از مطالعه خارج شوند. به مادران اطمینان داده شد که عدم شرکت آنان تأثیری در روند برنامه‌های مراقبتی آنان و شیرخوار نخواهد داشت.
در این پژوهش جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهایی شامل تحلیــل واریانــس دو طرفــه ۱ (جهت کنتــرل متغیرهای مخدوش کننــده)، من ویتنی ۲، آزمون تی ۳، خی ـ دو ۴ و آزمون دقیق فیشــر ۵ استفاده شد. کلیه محاسبات آماری با نرم افزار اس.پی.اس.اس. ۱۷ صورت گرفته و سطح معناداری (۰۵/۰ (P< در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
۱۰۰ شــیرخوار دارای معیارهــای ورود بودند. در گروه آزمایش تعداد ۳ کودک به دلیل بیماری و بستری در بیمارستان و ۲ کودک بــه دلیل عدم انجام ماســاژ متوالی از مطالعه حذف شــدند و در گروه شــاهد نیز ۳ کودک به دلیل عدم مراجعه مادر جهت پایش رشد در ۴ ماهگی از مطالعه خارج شدند و تجزیه و تحلیل نهایی بر روی ۹۲ شیرخوار انجام شد که از این تعداد ۴۵ شیرخوار در گروه آزمایش و ۴۷ شیرخوار در گروه شاهد قرار داشتند.
ابتــدا شــیرخواران از نظر متغیرهــای مشــخصات دموگرافیک تأثیرگذار توسط آزمونهای آماری بررسی گردیدند. نتایج؛ نشان دهنــده همگن بودن آنان از نظر متغیرهای مداخله‌گر نظیر ســن مادر (۴۸۲/۰ (P=؛ ســن پدر (۶۴۷/۰ (P= و وضعیت شغلی مادر (۷۱۱/ ۰ (P= و پدر (۷۵۸/۰ (P=؛ وضعیت مسکن (۷۷۹/۰ (P= و درآمد (۰۷۸/۰ (P= والدین بود.
توزیع فراوانــی وضعیت تحصیلی مادر نشــان می‌دهد که میزان تحصیلات بیشــتر مــادران در دو گــروه در مقطع دبیرســتان و دانشــگاه بوده است که با اســتفاده از آزمون دقیق فیشر اختلاف معناداری در توزیع میزان تحصیلات مشــاهده نشد (۲۸۷/۰. (P= توزیع فراوانی وضعیت تحصیلی پدران نشــان می‌دهد که میزان تحصیلات بیشتر پدران در دو گروه در مقطع دبیرستان و دانشگاه بوده است که با اســتفاده از آزمون دقیق فیشر اختلاف معناداری در توزیع میزان تحصیلات مشاهده نشد (۹۱۷/۰. (P=
توزیع فراوانی و درصد جنســیت نشان می‌دهد که درصد پسران در دو گروه مورد و شاهد به ترتیب معادل ۵۶ و ۶۰ در صد بوده با اســتفاده از آزمون دقیق فیشر اختلاف معناداری در دو گروه مشاهده نشد (۲۱/۰. (P=
میانگین وزن زمان تولد (در گروه آزمایش ۳۲۹۲ و در گروه شاهد ۳۲۴۴ گــرم) (۵۲۵/۰ (P=، میانگین قد زمــان تولد (در دو گروه آزمایش و شــاهد به ترتیب ۶/۴۹ و ۷/۴۹ سانتیمتر) (۷۴۷/۰ (P=میانگین دور ســر زمان تولد (در دو گروه آزمایش و شــاهد به ترتیب ۳۵ و ۳۵ سانتیمتر) (۸۱۲/۰ (P= بودند.
همان طور که در جدول شــماره ۱ مشــاهده می‌شود، در ابتدای مطالعه، بین میانگین وزن، قد، دور سر، دور سینه، دور بازو در دو گروه آزمایش و شاهد تفاوت آماری معناداری وجود نداشت.
پــس از انجام مداخله میزان افزایــش وزن گروه آزمایش به طور معناداری از گروه شاهد بیشــتر بود. همچنین میزان افزایش دور ســینه و دور بازو در گروه آزمایش نسبت به گروه شاهد معنادار بود، اما میزان افزایش قد و دور سر با اینکه در گروه مطالعه بیشتر بود، اختلاف معنادار آماری بین دو گروه دیده نشد (جدول ۲).
در بررســی شــاخص‌های تکاملی در ســن دو ماهگــی در بین نوزادان دو گروه، با استفاده از آزمون آماری من- ویتنی اختلاف معناداری مشــاهده نگردید، ولی شــاخص‌های تکاملی در ســن چهــار ماهگی، تفاوت معناداری در میانگیــن نمرات تکاملی در حیطه‌های حرکات درشــت و فردی-اجتماعی را نشان داد و در حیطــه ارتباطی تفاوت در حــد بینابین بود. ولــی در حیطه‌های حرکات ظریف و حل مسئله در دو گروه تفاوت آماری معناداری مشاهده نشد (جدول ۳).
بحث
پژوهش حاضر نشــان می‌دهد که افزایش وزن، دور سینه و دور بازو در گروه آزمایش دارای تفاوت معنادار نسبت به گروه شاهد بوده و در شاخص‌های تکاملی نیز در حیطه‌های حرکات درشت؛ شناختی-اجتماعی و ارتباطی تفاوت معنادار وجود داشته است.
در ایــن مطالعه میانگین و انحراف معیــار افزایش وزن، در گروه آزمایش (۴۵۴±(۱۵۲۸ و در گروه شاهد (۲۷۲±(۱۰۷۱ گرم بود.
در این پژوهش در گروه آزمایش میانگین افزایش دور سینه ۲۵ و در گروه شــاهد ۱۸ میلی‌متر شد بدین معنی که ۷ میلی‌متر در گروه مورد دور سینه افزایش بیشــتری داشت (۰۰۱/۰. (P= روزبهانی و همکاران در سال ۱۳۸۷ نیز به نتایج مشابهی دست یافتند (۲۰). میانگیــن افزایش دور بازو در گروه مــورد ۱۳ میلی‌متر و در گروه شــاهد ۸ میلی‌متر بود و دارای تفاوت معناداری بود (۰۰۱/۰. (P=
این در حالی است که در مطالعه روزبهانی و همکاران با اینکه دور بازو افزایش داشت اما اختلاف معناداری را نشان نداد که احتمالاً A به دلیل طولانی‌تر بودن دوره ماساژ در مطالعه ما (دو ماه) بوده است. در مــورد تفاوت میانگین افزایش دور ســر و قد، با اینکه دور ســر به طور متوسط ۱ و قد ۳ میلی‌متر افزایش داشت اما اختلاف معنادار نبــود. لیی در کانگون کره و فیلــد در میامی و روزبهانی نیز به نتایج مشــابهی دســت یافتند و اختلاف معنــاداری را در دو گروه نیافتند (۲۱-۱۹). امــا در مطالعه آگاروال و همکاران در دهلی نو در ســال ۲۰۰۰ افزایش وزن، قد و دور سر در گروه ماساژ تفاوت معناداری را نشان داد (۱).
شاید دلیل تفاوت زمان شروع ماساژ (بدو تولد) باشد چــرا که نمونه‌های مورد مطالعه آنها نــوزادان ترم یک روزه بودند که تا چهار هفته ماســاژ داده می‌شــدند در حالی که در این پژوهش نــوزادان ۲ ماهه برای تحقیق انتخاب شــدند. ولی به نظر می‌رســد مطالعات بیشتری جهت اظهار نظر قطعی در این زمینه لازم باشد.
بررســی‌های انجام شــده در زمینه مکانیســم اثر تأثیر ماســاژ بر افزایش وزن، دور ســینه و دور بازو، تحریک گیرندههای فشاری در طی ماساژ را در این امر مؤثر دانسته به طوری که تحریک این گیرندهها باعث افزایش فعالیت عصب واگ شده، که آن هم منجر به تحریک معدی شــده و هورمونهای جذب غذا را در مجرای معدی رودهای آزاد می‌کند. همچنین ترشح هورمون رشد در طی ماســاژ اثر متابولیکی در شــاخص‌های رشدی دارد (۲۲). در این مطالعه با اینکه ماســاژ توانست افزایشــی در قد و دور سر نشان دهد ولی با اســتفاده از آزمونهای آماری نتوانستیم تأثیر ماساژ بر قد و دور سر را به اثبات برسانیم.
در این مطالعه تأثیر ماساژ بر حیطه‌های فردی- اجتماعی؛ ارتباطی حرکات درشــت به اثبات رسید. حیطه فردی-اجتماعی (شامل لبخنــد زدن، نگاه کردن به دســت‌ها، بازی با انگشــتان) و حیطه حرکات درشــت (که بیشــتر در زمینه نگه داشتن ســر و نگاه به اطراف است) از رشد سریع‌تری در شش ماهه اول تولد برخوردار است و چون مطالعه ما در سن دو ماهگی آغاز و تا ۴ ماهگی ادامه داشت تأثیر مداخله در این سه حیطه بیشتر مشخص گردید.
فیلد همکاران نیز در مطالعه خود در سال ۲۰۰۴ در میامی لیــی و همــکاران در مطالعه‌ای بر روی شــیرخواران ترم[صفر تا شش ماهه، مشاهده کردند که ماساژ به مدت ۲۰-۱۵ دقیقه، ۳-۲ بار در روز برای سه ماه باعث افزایش ۴/۷ گرم وزن گیری بیشتر روزانه گروه مورد نســبت به گروه شــاهد می‌شود (۱۹). دیتر و همکاران در دانشگاه میامی آمریکا در سال ۲۰۰۱ نیز با سه نوبت ۱۵ دقیقــه‌ای ماســاژ طی ۵ روز در نوزادان نــارس به ۵۳ درصد افزایش وزن روزانه بیشتر در گروه مداخله دست یافتند (۷).
همکاران نیز در مطالعه خود در سال ۲۰۰۴ در میامی تأثیر ماساژ بر تکامل را در حیطه شناختی بدست آوردند و در سایر حیطه‌های تکاملی اختلاف معناداری در دو گروه مداخله و شاهد نداشتند. آلن و همکاران در سال ۲۰۰۰ هم بیان کردند که ماساژ باعث بالا بردن شــناخت و آگاهی کودک از بــدن خود و باعث بهبود تون عضلانی و حرکت و انعطاف پذیری مفاصل می‌شــود و در نتیجه بهبود تکامل او را ایجاد می‌کند (۲).
فیلد در ســال ۱۹۹۵ در یک پژوهش، والدین و پدربزرگها را به منظور ماســاژ کودکانشــان آمــوزش داد و گــزارش کرد که ماســاژ می‌تواند باعــث قوی‌تر شــدن ارتباط فرزندان و والدین شده و برای نوزادان، کودکان و به خصوص نوزادان نارس و کودکانی که دچار مشکلات تکاملی هستند بسیار مفید باشد (۲۱).
از محدودیت‌هــای ایــن پژوهش می‌توان بــه تفاوتهای فردی مادران در انجام ماســاژ اشــاره کرد که پژوهشــگر سعی کرد با اطمینان از روش صحیح ماساژ و سپس تداوم ارتباط با مادران از طریق تلفن ایــن محدودیت را کنترل کند، از دیگر محدودیت‌ها می‌تــوان به نداشــتن یک معیــار تکاملی یکســان در دو و چهار ماهگی اشــاره کرد که علت آن ســن شروع پرسشــنامه سنین و مراحل است که از ۴ ماهگی می‌باشد که همین امر محققین را به استفاده از آزمون دیگری برای سن ۲ ماهگی مجبور کرد به محققیــن دیگر برای پژوهش‌های بعدی پیشــنهاد می‌گردد تا تأثیر ماســاژ را بر دیگر گروههای ســنی مورد بررسی قرار دهند، ایــن پژوهش را در تعداد نمونه بیشــتر و زمان مداخله طولانی‌تر انجام دهند و تأثیر ماساژ را بر کودکانی که دچار تأخیر تکاملی و ذهنی هستند بررسی کنند.
به طور کلی بر اســاس نتایج این مطالعه ماســاژ شیرخوار باعث وزنگیری بهتر و افزایش در دور سینه و دور بازو شده و همچنین می‌تواند باعث پیشرفت تکاملی در حیطه‌های فردی ـ اجتماعی، ارتباطی و حرکات درشت شیرخوار شود؛ لذا می‌توان به والدین آموزش داد تا از این روش کم هزینه و مفید برای شیرخوارانشان استفاده کنند.
مقاله اصلی را در اینجا بخوانید.