فهرست
مقدمه
ماساژ غربی، بر اساس تکنیک‌های «پر هنریک لینگ» می‌باشد، اما با گذشت سال‌ها به صور گوناگونی تکامل یافته است. برای مثال: در ماساژ به منظور درمان، توجه روی موقعیت‌های خاصی نظیر کشش عضلات مبذول می‌شود و به منظور تخلیه دستی لنف، از یک ماساژ پمپی ملایم که هدف از آن افزایش سرعت برداشت مواد زاید به وسیله تحریک دستگاه لنفاوی است، استفاده می‌شود. در ماساژ بیودینامیک روی رهاسازی عواطف، یا «انرژی حیاتی» که اعتقاد بر این است که درون بدن حس می‌شود، تمرکز می‌شود.
ماساژ شرقی شامل تکنیک‌های طب فشاری (اکوپرژر) مانند: شیاتسو، تواینا و دو؛ این است، که در آنها به ایجاد فشار بیشتر از مالش، تأکید می‌شود و هدف از آنها ایجاد تعادل در انرژی موجود در بدن بر اساس فلسفۀ شرقی است.
سبک‌ها و تکنیک‌های ماساژ درمانی
سبک‌های ماساژ به دو بخش: سبک‌های غربی و شرقی تقسیم می‌شوند و در مجموع ۱۱ گروه ذیل را تشکیل می‌دهند که هر سبکی منحصراً از تکنیکی خاص و گاه مشترک بهره می‌گیرد.
ماساژ سنتی اروپایی
شامل متدهایی که بر پایه‌ی فیزیولوژی و آناتومی طب غربی بنا نهاده شده‌اند.
پنج تکنیک دست‌ورزی بافت‌های نرم بدن که در ماساژ سوئدی مورد استفاده قرار می‌گیرند تکنیک‌های ماساژ سنتی اروپایی را تشکیل می‌دهند که عبارتند از:
تکنیک افلوراژ یا کفی (ماساژ با کف دست‌ها) «Effleurage»
یک حرکت ملایم مناسب برای شروع و پایان ماساژ که در حرکت تمام دست در تماس با بدن خواهد بود، افلوراژ شامل حرکات آهسته، ریتمیک و نرم که معمولاً در جهت جریان خون به سمت قلب، برای مثال از مچ تا شانه انجام می‌شود، در این حالت درمانگر با استفاده از همه دست شامل انگشتان و کف دست این کار را انجام می‌دهد و یک میزان فشار فزاینده را اعمال می‌کند.
تکنیک پتریساژ (مشت و مال دادن) «Petrissage»
روشی است که طی آن درمانگر عضله را محکم می‌گیرد و به تناوب رها می‌کند.
تکنیک فریکشن یا حرکت مالشی (ماساژ با انگشت‌های دست) «Friction»
یک حرکت مستقیم و فشار دهنده که شست دست بیشترین فشار و مالش را به بدن منتقل می‌کند و با حرکت‌های دورانی بدن را مالش می‌دهد.
این تکنیک با فشار پی در پی یا حرکات دورانی محکم در طول فیبرهای عضلانی همراه است. این حرکات معمولا در اطراف مفاصل اعمال می‌شود.
تکنیک پرکاشن یا حرکات ضربی
تکنیک ویبراسیون یا لرزاندن و تکان دادن.
ماساژ معاصر غربی
این روش نیز بر پایه روش‌های مدرن آناتومیک شامل تکنیک‌های دست‌ورزی فراتر از چارچوب ماساژ سوئدی بنا شده است و شامل موارد ذیل می‌باشد:
ماساژ عصبی عضلانی
ماساژ عصبی عضلانی که نگرش خاصی به رفع دردهای عضلانی و تسکین آنها دارد و می‌تواند باعث بهبود سیستم عضلانی و اسکلتی شود و بسیار مفید و مناسب برای بهبود عملکرد بدن است.
ماساژ ورزشی «Sports Massage»
جهت آماده شدن برای ورزش و نیز برای آسیب‌ها و خستگی‌های بعد از ورزش.
امروزه ماساژ ورزشی جزء لاینفک برنامه ورزشی ورزشکاران است که به رسیدن به موفقیت‌های جهانی و المپیک فکر می‌کنند. هر روز که می‌گذرد به این امر بیشتر واقف می‌شوند که رسیدن به موفقیت تنها در گرو انجام فعالیت‌های ورزشی نیست؛ بلکه آمادگی روحی و هیجانی در کنار آمادگی جسمی برای موفقیت لازم است و از سویی پیشگیری از صدمات ورزشی هم از ارکان رسیدن به پیروزی است. ماساژ ورزشی چه در امر آمادگی جسمی و جلوگیری از آسیب‌های ورزشی و چه در امر آمادگی روحی روانی برای ورزشکاران بسیار مفید خواهد بود.
ماساژ میوتراپی
ماساژ در روش‌های اصلاح حرکت و ساختار
این تکنیک‌ها بر ساختار و حرکت بدن تأکید دارند. این روش‌ها بدن را با کمک وزن، با دست‌ورزی بر روی بافت‌های نرم و یا اصلاح الگوهای غلط حرکتی، سازماندهی و کامل می‌کنند. نمونه‌های آن عبارتند از:
- هلر ورک
- رولفینگ «Rolfing»
- فلدن کرایس«Feldenkrais»
- تکنیک الکساندر
ماساژ شرقی
تکنیک‌های ماساژ شرقی براساس اصول طب سنتی چین بنا شده و انرژی حیاتی را که معتقدند در کانال‌های غیر قابل رؤیت در بدن جریان دارد تجدید می‌کنند. این متدها شامل طب فشاری یا شیاتسو می‌باشند.
متدهای انرژی ـ پایه
این متدها که در طب سنتی چین یافت نمی‌شوند، منجر به اثر بر روی حوزه انرژی که درون و اطراف بدن را احاطه کرده، می‌شوند. این کار هم با فشار و دست‌ورزی بر روی جسم و هم از طریق عبور دست از میان یا درون حوزه انرژی بدن صورت می‌گیرد. روش‌های مختلف انرژی عبارتند از:
- درمان قطبی
- لمس شفابخش
- ریکی
استئوپاتی (مشت‌و مال) یا ماساژ مفاصل و استخوان‌ها
استئوپاتی یکی از روش‌های طب کل نگر است که اعتقاد دارد تمامی سیستم‌های بدن در ارتباط با یکدیگر بوده و تغییری نامطلوب در یکی از بخش‌های بدن، عملکرد سایر سیستم‌ها را نیز دچار مشکل می‌کند. بدین دلیل، درمانگران استئوپاتی برای درمان کل بدن با توجه و تمرکز بر عملکرد سیستم استخوان‌ها و عضلات سعی بر یافتن عامل اصلی بیماری دارند. استئوپاتی همچنین یک روش درمانی برای جلوگیری از استرس می‌باشد و بیمار را به داشتن یک زندگی سالم همراه با رژیم‌های سالم غذایی تشویق می‌کند.
تفاوت ماساژ غربی و شرقی
از آنجایی که انسان از آغاز از تاثیرات لمس در مراقبت از دیگران آگاه و از آن بهره مند بوده است، از زمانی که انسان وجود داشته ماساژ نیز وجود داشته است. امروزه نیز ماساژ از همان اصول لمس و مراقبت از دیگران به صورت تخصصی و حرفه‌ای استفاده می‌کند.
زادگاه و خاستگاه ماساژ در برخی مقالات به عنوان کشورهای آسیای شرقی مانند چین و هند ذکر شده است، در حالی که مقالات دیگر زادگاه ماساژ را در کشورهای غربی مانند روسیه ذکر کرده‌اند. البته، کسانی هستند که ادعا می‌کنند که ماساژ منشأ خاصی ندارد و مردم از هر گوشه جهان و همچنین از هر ملت و نژادی آن را انجام می‌دادند و می‌شناختند.
نمی‌توان انکار کرد که ماساژ در کشورهای شرقی بیشتر از کشورهای غربی استفاده می‌شود. با این حال، کشورهای غربی مانند سوئد و روسیه اولین کشورهایی بودند که از ماساژ در زمینه علمی و آکادمیک استفاده و جهان را از آن آگاه کردند.
حال، اگر بخواهیم ماساژ را به دو گروه – شرقی و غربی – دسته بندی کنیم، متوجه می‌شویم که هر دو گروه از نظر ماهیت و محتوای آنها و همچنین شباهت‌های فنی ممکن است با یکدیگر متفاوت باشند. با وجود بیان این تمایزها توجه به این نکته ضروری است که آنها کلی نیستند و بدون شک مواردی وجود دارد که تحت این عنوان قرار نمی‌گیرند و استثنا هستند.
به طور کلی می‌توان گفت که اکثر تکنیک‌های ماساژ غربی اعم از روسی، سوئدی، فنلاندی و غیره با توجه به علوم مدرن، طب رایج و نتایج علومی مانند آناتومی، فیزیولوژی، آسیب شناسی، حرکت شناسی و … تعریف می‌شوند. برخلاف ماساژ غربی، بیشتر سبک‌های ماساژ شرقی توسط علوم پزشکی مرسوم و طب مکمل تعریف می‌شوند و کمتر از علوم پزشکی مدرن استفاده می‌کنند.
برای به دست آوردن بهترین نتیجه، در اکثر سبک‌های ماساژ غربی از ابزارهای مختلف و متنوع زیادی استفاده می‌شود، اما در اکثر سبک‌های ماساژ شرقی، ابزارها یا اصلاً استفاده نمی‌شوند و یا به مقدار محدود و فقط در شرایط خاص استفاده می‌شوند.
ضمناً در ماساژهای غربی از صندلی و تخت ماساژ تخصصی برای انجام ماساژ استفاده می‌شود تا موجب افزایش کارایی، جلوگیری از آسیب‌دیدگی ماساژور و … شود، اما انجام ماساژ شرقی ترجیحاً بر روی زمین است.
هنگام دریافت ماساژ شرقی، بدن مشتری باید کاملاً روی زمین باشد و در برخی موارد می‌تواند تا 30 سانتی متر به زمین نزدیک شود. در مقابل، هنگام دریافت ماساژ غربی، بدن مشتری روی تخت یا صندلی قرار دارد و از زمین فاصله دارد. دلیل این امر را می‌توان در آموزه‌های برخی از مکاتب شرقی یافت که بر اساس آنها، انتقال انرژی‌های منفی به زمین و جذب انرژی‌های مثبت هر دو به طور قابل‌توجهی با اتصال بدن به زمین افزایش می‌یابد.
بنابراین، برای ارتباط بهتر با انرژی‌های زمین، بهتر است بدن انرژیکی (بدن دوم از بدن‌های هفتگانه انسان) و چاکراهای آن به ویژه چاکرای ریشه (مقعدی) نباید بیش از 30 سانتی متر فاصله داشته باشند (در برخی مکاتب 40 سانتی متر). اکثر ماساژهای شرقی روی زمین و بدون استفاده از تخت یا صندلی انجام می‌شود که در درازمدت می‌تواند به ماساژور آسیب برساند و به دلیل ارگونومی ضعیف منجر به مشکلات اسکلتی شود.
علاوه بر این، در ماساژهای غربی، می‌توانید ماساژ را در هر ارتفاعی از سطح زمین، به عنوان مثال، در طبقه بالا آسمان خراش انجام دهید اما در ماساژهای شرقی ترجیحاً ماساژ در طبقه همکف (کاملاً همسطح با زمین) است. این مربوط به همان اعتقادی است که توسط مکاتب شرقی در مورد جریان انرژی بین بدن مشتری و زمین وجود دارد.
تکنیک‌های ماساژ غربی، جریان و حرکت اثر ماساژ و جنبه‌های مثبت آن را از بدن به ذهن، روان و روح به گونه‌ای عینی، قابل سنجش و محسوس منتقل می‌کند. با این حال، تکنیک‌های ماساژ شرقی، تأثیر ماساژ را به شیوه‌ای غیر عینی و غیرقابل سنجش است و فواید ماساژ از روح، روان و ذهن بر بدن فیزیکی می‌رسد.
تاکید زیادی روی موضوعاتی مانند تعالی معنوی، آرامش، اخلاق، مدیتیشن و تصفیه ذهن ماساژور و همچنین بر رعایت قوانین پاکسازی معنوی محیط اسپا و چگونگی تأثیر آن بر مشتری در سبک‌های اصیل ماساژ شرقی است. که این موارد در سبک‌های ماساژ غربی در حد اصول “رفتار حرفه‌ای” و “بهداشت اخلاقی” را بیان شده است.
تکنیک‌های ماساژ غربی بر تحقیقات پیشرفته، طب، ابزارهای مختلف، اثر شهودی و علمی هدفمند بر روی قسمت‌های مختلف بدن و غیره تکیه و اهداف خود را دنبال می‌کنند، در حالی که اکثر سبک‌های ماساژ شرقی بر طب‌های مکمل، طب سنتی متکی هستند و با استفاده از برخی علوم فلسفی، چاکراها، اجسام پرانرژی و بدون کمک ابزار (یا حداقل استفاده از ابزار) اهداف خود را دنبال می‌کنند. هر دو سبک منتقدان و طرفداران خود را دارند.
صرف نظر از مکتب، منابع، ابزارها و غیره آنها که با هم تفاوت دارند. هر فردی می‌تواند سبک مورد علاقه خود را انتخاب کرده و مطابق با اهدافی که برای ماساژ خود در نظر گرفته است، از آن بهره ببرد. برای راه اندازی مرکز اسپا بهتر است هر دو نوع سبک را در اختیار مشتری قرار دهید تا هر فردی با توجه به نیازهای جسمی و روحی خود، سبک مورد نیاز خود را بیابد. انتخاب یکی از این دو سبک به معنای وجود ضعف یا کاستی در سبک دیگر نیست. انتخاب خود را انجام دهید و از مزایای آن بهره مند شوید.
حرکات بنیادین و سنتی ماساژ
- جنبانیدن (Tapping) یا حرکت‌های ضربه‌ای. عملی ملایم می‌باشد که برای کلیۀ قسمت‌های بدن به کار می‌رود تا به گردش خون کمک کند و عضلات سفت را شل کند. مالش، عضلات را کشیده و شل می‌کند و مشخصاً برای نواحی عضلانی مانند ران‌ها مفید است. اصطکاک مالشی یا حرکات مالشی به صورت عمیق، برای آزادکردن فشار محسوس در عضلات اطراف ستون فقرات و شانه‌ها بصورت فشار مستقیم استفاده می‌شود.
- مالش آرام و منظم. دست‌ها به آرامی و بطور موزون بر روی پوست، به صورت حرکاتی متناوب یا به صورت حرکاتی گردشی یا بادبزنی، سر می‌خورند.
- مالش منظم همراه با ورز دادن. این عمل مانند ورز دادن خمیر است. از دست‌ها برای ایجاد و سپس رها کردن فشار، به صورت موزون (در نقاط عضلانی) بین انگشتان و شست، استفاده می‌شود.
- مالش اصطکاکی. برای نفوذ عمیق، از فشار شست‌ها بر یک نقطۀ ثابت در کنار ستون فقرات، یا به صورت یک دایرۀ کوچک روی پوست، استفاده می‌شود.
- ضربه زدن. با دستانی شل که به سرعت بر روی پوست کار می‌کنند، انجام می‌شود. کنارۀ دستان ضرباتی آهسته، تند، کوتاه و متناوب بر روی بدن وارد می‌کند.
مطالب زیر برای افزایش دانش و آگاهی شما مفید خواهند بود: