فهرست
اختلال لنفاوی چیست و علت‌های آن کدامند
(Lymphatic dysfunction) یا اختلال لنفاوی به معنای این است که این سیستم لنفی به‌درستی کار نمی‌کند سیستم لنفاوی متشکل از گره‌های لنفاوی و رگ‌های لنفاوی است که مایعات را از بافت‌های بدن شما خارج می‌کنند.
این مایعات حامل سموم سلول‌های ایمنی و محصولات ضایعاتی به گره‌های لنفاوی شماست. رگ‌ها یا مجراهای لنفاوی کمک می‌کنند تا تعادل مایع در بدن شما با استفاده از بازگشت مایع لنفاوی تصفیه‌شده به جریان خون ثابت بماند
سیستم ناکارآمد لنفاوی باعث می‌شود تا بافت‌های شما متورم از مایع شوند به این عارضه آدم لنفاوی یا lymphedema میگویند این عارضه باعث تورم دست‌ها یا پاها می‌شود سایر بخش‌های بدن هم می‌توانند درگیر شوند.
ممکن است شما با مشکل سیستم لنفاوی زاده شوید که باعث آدم لنفاوی می‌شود و به آن آدم لنفاوی اولیه پایه یا موروثی میگویند این موضوع ناشی از شرایط پیچیده ژنتیکی است. شما همچنین می‌توانید براثر عوارض یک بیماری یا آسیب‌دیدگی دچار این مشکل شوید به این عارضه نیز آدم ثانویه میگویند که یکی از اثرات جانبی متداول درمان سرطان است. اختلال لنفاوی شرایطی مزمن برای اغلب مردم است اما درمان‌های آن قابل‌دسترس و اجرا هستند.
چه عاملی باعث اختلال لنفاوی می‌شود؟
علت‌های مختلفی برای ایجاد اختلال‌های ارثی و ثانویه لنفاوی ذکرشده است.
آدم موروثی (اولیه)
آدم موروثی به‌عنوان آدم اولیه یا پایه نیز شناخته می‌شود. شیوع آن نسبت به آدم ثانویه کمتر است. چنانچه یکی از اعضای فامیل شما دچار آدم، باشند احتمال اینکه شما وارث آن باشید بیشتر می‌شود.
یک نوع از آدم موروثی با نام Milroy شناخته می‌شود. این نوع باعث ایجاد ساختارهایی می‌شود که درنهایت سیستم لنفاوی شما را دچار نقص می‌کند بیماری Meige نوع دیگری از آدم لنفاوی است که گمان می‌رود ارثی باشد. اگرچه هنوز تغییر دقیق ژنتیکی شناسایی نشده است.
آدم لنفاوی ثانویه
درمان سرطان سینه با برداشتن سینه یکی از شایع‌ترین علت‌های آدم ثانویه. است جراحان اغلب بافت لنف را نیز از زیر بغل در هنگام تخلیه بافت سرطانی سینه برمی دارند. تخلیه مایعات از دست باید از طریق زیر بغل باشد. چنانچه گره‌های لنفاوی از این ناحیه برداشته شوند، اختلال لنفاوی ممکن است دستان شما را متورم سازد.
سرطان و رادیوتراپی نیز می‌توانند باعث پیشرفت آدم لنفاوی شوند. تومورها و بافت اسکار ایجادشده از تشعشع و جراحی هم قابلیت آسیب و جراحت به سیستم لنفاوی را دارد آدم لنفاوی همچنین می‌تواند پس از درمان سرطان سر و گردن نیز رخ دهد این موضوع درنهایت تورم صورت چشمان گردن و لب‌ها را در پی خواهد داشت.
علائم و نشانه‌های اختلال لنفاوی چیست؟
مهم‌ترین نشانه اختلال لنفاوی آدم لنفاوی است. آدم لنفاوی باعث تورم در دستان و پاها می. شود انگشتان دست یا پاهای شما ممکن است پر از مایع و دچار تورم شوند بافت‌های سر و گردن نیز می‌توانند دچار این عارضه شوند.
تورم باعث محدودیت در گستره حرکتی شما نیز می‌شود شاید شما احساس سنگینی یا درد مداوم در ناحیه دارای عارضه داشته باشید.
آدم لنفاوی می‌تواند علائم زیر را سبب شود:
- تغییرات پوستی
- تغییر رنگ پوستی
- تاول
- تراوش مایع از پوست
- عفونت
- در ناحیه سر و گردن آدم لنفاوی می‌تواند دید را تحت تأثیر قرار دهد و نیز باعث درد گوش و ترشح بینی شود موارد زیر از دیگر تأثیرات این عارضه هستند
- تنفس
- فلج
- صحبت کردن آب دهان
عوارض اختلال لنفاوی چیست؟
برخی عفونت‌ها ممکن است براثر این اختلال به وجود. آیند عفونت‌هایی مانند آماس بافت همبند و آماس رگ‌های لنفی Cellulitis نوعی عفونت باکتریایی پوست است. این موضوع وابسته به تغییرات پوستی است که اغلب براثر آدم لنفاوی رخ می‌دهد و به باکتری‌ها اجازه می‌دهد تا به لایه‌های عمیق‌تر بافت نفوذ کنند.
Lymphangitis نیز می‌تواند به علت عفونت باکتری ویروسی یا قارچی لوله‌های لنف اتفاق بیافتد علائم عفونت شامل، تب، خارش سرماخوردگی یا رگه رگه و سرخ شدن موضع عفونت کرده می‌شود. اختلال لنفاوی در سه مرحله دسته‌بندی می‌شود درمان‌ها همگی باهدف کاهش تورم و تا حد امکان افزایش امکان تحرک و عملکرد در بخش آسیب‌دیده انجام می‌شوند.
مراقبت‌های در منزل شامل فشردن لنف آسیب‌دیده برای خروج مایع در راستای نیمه تنه بالایی و دستان و پاها در جهت الگوی طبیعی گردش خون در بدن است. همچنین بستن موضع با استفاده از بانداژهای کشی باعث ایجاد فشار و خروج مایع خواهد شد.
نوع دیگر فشار درمانی را فشار پنوماتیک میگویند فشار پنوماتیک شامل آستین‌ها یا جلیقه‌هایی می‌شود که با فشار باد در زمان‌های معین پر یا خالی می‌شوند تا جریان مناسب مایع لنفاوی را تحریک کنند برخی تمرین‌های حرکتی در دو رده ساده و سبک نیز تجویز می‌شوند.
در مرحله اول تکان دادن باز و بسته کردن و چرخاندن زانو و مچ دستان برای افزایش تحرک پذیری است مرحله سبک هم شامل تمرینات تکراری مانند راه رفتن یوگا و شنای سبک می‌شود.
تخلیه لنف چیست؟
سیستم لنفاوی به تخلیه و خروج ضایعات از بدن شما کمک می‌کند سیستم لنفاوی سالم و فعال با به‌کارگیری جابه‌جایی‌های طبیعی در بافت‌های نازک عضلانی این عمل را انجام می‌دهد بااین‌وجود، عمل‌های جراحی یا سایر آسیب‌ها می‌توانند باعث بلوکه شدن مایعات در سیستم لنف یا غدد لنفاوی شوند.
شرایطی که به آن بادکردگی لنف‌ها یا lymphedema میگویند اگر شما عمل جراحی داشته‌اید که غدد لنفاوی شما را درگیر کرده یا بر آن‌ها اثر گذاشته است پزشکتان ممکن است ماساژ تخلیه لنف را به شما پیشنهاد کند.
Lymphedema روش‌ها یا اعمالی که بر غدد لنفاوی شما تأثیر می‌گذارند یا آن‌ها را جابه‌جا می‌کنند می‌توانند باعث بادکردگی لنف یا Lymphedema به‌عنوان یک اثر جانبی شوند.
Lymphedema تنها در نقاط نزدیک به محل جراحی در بدن رخ می‌دهد به‌عنوان‌مثال چنانچه غدد لنفاوی‌تان را به خاطر عمل سرطان در سینه چپتان خارج کرده باشند، تنها دست چپتان و نه دست راست شما دچار این عارضه خواهد شد.
بادکردگی لنف می‌تواند همچنین به خاطر جراحت یا شرایط پزشکی همچون نارسایی قلبی یا لخته خون در بدن ایجاد شود. ماساژ لنف تکنیک فشار ملایم برای خروج مایعات اضافه و ضایعات از فضاهای آسیب‌دیده است. Rakhce Patel درمانگر فیزیکال و متخصص تأییدشده Lymphedema است که به بیماران آموزش خود ماساژی برای خروج لنف از بدنشان را بعد از عمل می‌دهد ماساژ لنف یکی از تکنیک‌هایی است که برای کاهش تورم لنفاوی انجام می‌شود.
او می‌گوید «ما» به‌قدر کافی در خصوص Lymphedema صحبت نکرده‌ایم. این موضوع نه‌تنها باعث افزایش مایع در بدن و درنتیجه ناراحتی می‌شود بلکه درد و سنگینی در محل آسیب‌دیده را نیز تشدید می‌کند به اعتقاد وی تورم لنفاوی درجه ۳ می‌تواند غیرقابل‌تحمل باشد و باعث افسردگی‌های شدید و کاهش تحریک‌پذیری شود که درنهایت اختلال در درمان را باعث می‌شود در هنگام انجام ماساژ لنف بسیار مهم است که ماساژ تنها بر نقطه تأثیر، گرفته باهدف بهبود متمرکز شود.
پاک‌سازی و جذب مجدد
هدف پاک‌سازی ایجاد یک مکش با فشار اندک به‌گونه‌ای است که آن محل برای وارد شدن مایع بیشتر آماده شود و حالتی شبیه سیفون به وجود آید پاک‌سازی شامل محل‌های زیر می‌شود:
- ناحیه غدد لنفاوی قرارگرفته به‌طور مستقیم زیر استخوان ترقوه
- ناحیه لنفاوی زیر بغلی قرارگرفته زیر دستان
- درون آرنج
حرکت‌های پاک‌سازی را می‌توان تا ۱۰ بار در روز تکرار کرد Patel توصیه می‌کند همیشه هر دو طرف بدنتان را ماساژ دهید، نه‌فقط یک‌طرفی که دچار تورم لنف شده است.
راهنمایی برای پاک‌سازی
پاک‌سازی دارای سه مرحله است مطمئن شوید که ناحیه ترقوه زیر بغل و آرنج‌ها را به‌خوبی و تحت شرایط زیر تمیز کرده باشید.
- کار را با خوابیدن بر سطحی صاف و راحت آغاز کنید.
- دستانتان را از روی سینه رد کنید و به حالت ضربدر روی‌هم قرار دهید.
- سپس به‌آرامی آرنجتان را بکشید عمل عضله باید به‌اندازه‌ای فشار وارد کند که آن ناحیه را برای خروج مایع لنف آماده سازد.
پس‌ازآن آماده کار بر منطقه زیر بغل شوید.
- یکدست را بالای سرتان بگیرید.
- دست دیگر را به شکل قاشق درآورید و ناحیه زیر بغل از پایین تا بالا را به‌آرامی لمس. کنید تنها به‌قدری فشار لازم است که بتواند سطح پوست را به‌آرامی تکان دهد.
درنهایت به منطقه آرنج می‌رویم.
- دستتان را مستقیم در کنار بدنتان قرار دهید.
- از انگشتان دست دیگر برای کشیدن آرام پوست منطقه آرنج به‌اندازه یک اینچ در هر دفعه استفاده کنید.
تنها فشار کمی لازم است Patel می‌گوید: «در ماساژ لنف شما تنها بر روی ساختار ظاهری پوست کار می‌کنید این همان‌جایی است که مایع دربند میافتد.»
چگونه ماساژ لنف را بر روی پاها اعمال کنیم؟
هدف از انجام ماساژ لنف بر روی پاها باز کردن مجراهای لنف برای خروج مایع اضافی به غدد لنفاوی موجود در کشاله ران است. تکنیک‌های متفاوتی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توان ماساژ لنف را بر روی پاها انجام داد اما هدف همه آن‌ها یکی است آزادسازی مایع برای بازگشت به غدد لنفاوی موجود در کشاله ران برای انجام ماساژ لنف بر روی پاهایتان حرکت‌های زیر را دنبال کنید:
- ابتدا ماساژ لنف را قبل از شروع پاها بر روی بالاتنه خود اعمال کنید پاک‌سازی را در سه مرحله یادشده به روشی که قبلاً گفته شد، انجام دهید این کار باعث تضمین پاکی و آمادگی سیستم برای تخلیه مایع به سمت بالا می‌شود
- از فشار ملایم استفاده کنید اگر عضله را زیر دست خود احساس کردید، پس فشار بیش‌ازحدی را اعمال می‌کنید.
- ماساژ پا را از دورترین نقطه نسبت به آسیب یا منطقه دچار مشکل آغاز کنید و سپس به سمت پایین حرکت کنید به‌عنوان‌مثال چنانچه مچ پاهایتان ورم‌کرده است ماساژ را بر روی بخش بالایی پا آغاز کنید.
- کار را از بالای پا آغاز، کنید یکدست را در بخش داخل پا و دست دیگر را بر پشت پای خود بگذارید.
- با فشاری، اندک پوست بخش داخلی پا را به بالا و بیرون بکشید آن‌هم در جهت باسن.
- همین حرکت را به سمت پایین پا ادامه دهید تا به‌زانو برسید.
- هنگامی‌که به‌زانو، رسیدید پوست را با دست دیگر به سمت بالا بکشید هم‌جهت با زیر بغل کار را ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
- شما مرحله پاک‌سازی در ماساژ لنف را به پایان رسانده‌اید.
راهنمایی برای جذب مجدد
بخش دوم ماساژ لنف جذب مجدد است برای انجام این ماساژ مراحل زیر را دنبال کنید.
- کار را با بخش آسیب‌دیده دورترین نقطه نسبت به مرکز بدن شروع کنید به‌عنوان‌مثال از نوک انگشتان شروع کنید چنانچه تورم لنف در دست بازو یا شانه‌ها دارید.
- از حرکت‌های آرام و جارویی شکل آغاز کنید آن‌هم با فشاری که تنها سطح پوست را جابه‌جا کند، ماساژ را از نوک انگشتان به سمت، دستان از دست به آرنج و از آرنج به شانه‌ها انجام دهید.
Patel می‌گوید: انطباق و پذیرش بیمار مشکل‌ترین بخش از مراقبت از خود است به‌ویژه برای زنان چراکه آن‌ها عادت دارند تا از دیگران مراقبت کنند. او به بیماران توصیه می‌کند که روزانه حداقل ۲۰ دقیقه را به ماساژ تخلیه لنف اختصاص دهند. چنانچه ازلحاظ زمانی در مضیقه هستید مرحله پاک‌سازی ماساژ را انجام دهید.» برای آغاز جذب مجدد در، پاها باید از حرکت «پمپ» بر پشت زانوها استفاده کنید:
- هر دو دست خود را پشت زانوها بگذارید
- پشت زانوی خود را به‌وسیله حرکت‌های غلتک مانند به سمت بالا و هر دفعه ۱۰ تا ۱۵ دفعه پمپ کنید.
اکنون زانوی شما آماده دریافت مایع از بخش پایینی پا است پس می‌توانید ماساژ بخش پایین پا را انجام دهید:
- یکدست را بر روی ساق و دیگری را بر پشت پا بگذارید
- پوست را به سمت بالا بکشید سپس آزاد کنید
- حرکت را به سمت پایین و منطقه مچ ادامه دهید
- حرکت را به سمت مچ و پنجه ادامه دهید همیشه با ضرباتی به سمت بالا
- ماساژ را با فشار آرام مایع در انگشتان به سمت بالا با استفاده از انگشتان دستتان به پایان ببرید
اندازه‌گیری تأثیر
چگونه متوجه می‌شوید که ماساژ تخلیه لنف مؤثر بوده است؟ این تکنیکی نگهدارندِ و محافظت‌کننده است. Patel می‌گوید: تورم لنفاوی شما نباید بدتر شود چنانچه ماساژ لنف را به‌طور مرتب انجام دهید.» مدیریت Lymphedema می‌تواند شامل این مراحل شود:
- استفاده از یک آستین یا جوراب فشرده‌ساز برای جلوگیری از تجمع مایع
- یافتن یک متخصص دارای مجوز که به ماساژ تخلیه کاملاً مسلط باشد.
- در هنگام انتخاب درمانگر تا حد امکان از تحصیلاتش مطمئن شوید.
ماساژ برای شما بسیار مفید است اما ماساژ عمیق برای کسی با تورم لنفاوی می‌تواند بسیار سنگین باشد. پس فکر نکنید که به‌راحتی می‌توانید پیش هر درمانگر ماساژی بروید به دنبال کسی بگردید که دارای تخصص در تورم لنف (CLT. باشد کسی که ترجیحاً درمانگر فیزیکی یا حرفه‌ای با آموزش تومورشناسی یا غده شناسی باشد.