تاثیر ماساژ بر بهبود کودکان مبتلا به اوتیسم

مقدمه

اختلالات فراگیر رشد شامل گروهی از اختلالات روانی هستند که مهارتهای تعامل اجتماعی، مهارت‌های ارتبــاطی و طیــف ذخایر رفتاری در آنها تخریب شده است. کودکان مبتلا به اختلال فراگیر رشد غالباً علاقه شدید خاصــی بــه طیــف بــاریکی از فعالیت‌ها نشان می‌دهند، این کودکان در مقابل تغییر مقاومت کرده و پاسخ متناسب با محیط را ابراز نمی‌کنند.

این اختلالها بر زمینه‌های مختلف رشد اثر گذاشته و در اوایل عمر ظاهر می‌شوند و اختلالات کارکردی را تا پایان عمر به وجود مــی‌آورنــد. یکی از بیماری‌های شایع این دسته بندی اوتیسم است، اوتیسم یک اختلال رشدی جدی است و ثابت شده است که‌غالباً سخت قابل درمان است (انجمن روانشناسی آمریکا، ۲۰۰۰).

درمان‌های رایج برای این افراد شامل، ترکیبی از برنامه‌ریزی تخصصی و مجهز آموزشی، آموزش نحوه برقراری ارتباط، مداخله‌های درمانی، اخلاقی و رشدی است (اوسپینا و همکــاران، ۲۰۰۸؛ پــرر، ۲۰۱۰). لوی و هایمن (۲۰۰۸) براساس مطالعات میدانی، گزارش شده که بین ۳۰ تا ۹۲ درصد از بیماران از داروهای درمانی جایگزین و تکمیلی استفاده کردهاند (ونگ واسمیت، ۲۰۰۶؛ ونگش، ۲۰۰۹؛ زیمر، ۲۰۰۹).

دراین میان ماســاژ ورزشــی شــکل باستانی درمان است که استفاده از آن در حال حاضر به عنوان قسمتی از طب مکمل و جایگزین عمومیت یافته است. ماساژ به عنوان لمس نظاممند بافت‌های نرم بدن به وسیله دست‌ها به منظور اهدافی از قبیل رفع درد، افزایش آرامش روانی و آســایش فرد تعریف شده است (فراسر، ۱۹۹۵). درمان با ماساژ شیوهای جهت دست‌کاری بافت‌های نرم با اســتفاده از فشــار و انقبــاض می‌باشد (ارنست و همکاران، ۱۹۹۵). مویر (۲۰۰۴). طی پژوهشی کاهش اضطراب و افسردگی را عمــدهتــرین اثــرات ماســاژ گزارش کرده است، که در حقیقت ماساژ ورزشی اثراتی مشابه رواندرمانی در پی خواهد داشت.

طبق تحقیقات به عمل آمــده ماساژ هم بر وضعیت روانی و هم بر وضعیت فیزیولوژیکی بیماران اثر می‌گذارد (اورل و همکاران، ۲۰۰۵؛ کولهــو و همکــاران، ۲۰۰۸؛ اوچی، ۲۰۰۶). و از آنجا که اغلب مطالعات نشان داده اختلال در تعاملات اجتماعی، رشد نابهنجار زبان و رفتارهــای کلیشه‌ای از علائم اصلی اختلال اوتیسم است. در ویرایش پنجم (DSM) بر نقص ارتباطات اجتماعی و رفتارهــای غیرمعمــول تأکید بیشتری شده است. این رفتارها جزء معیارهای تشخیصی اختلال اوتیسم به حساب می‌آیند به همین دلیل‌عمومــاٌ ایــن مشخصات در کودکان مبتلا به اوتیسم مدنظر قرار می‌گیرد.

از این رو به نظر می‌رسد کــه بررســی و کــاهش ایــن مشخصــات ضرورت پژوهشی تازهای را می‌طلبد. دراین راستا این پژوهش نیز به بررسی تأثیر تحریکــات لمســی بــر ارتقــاء مهــارتهــای اجتماعی، رفتاری و روانی حرکتی کودکان مبتلا به اوتیسم پرداخته است. با توجه به اینکه که مداخلات مبتنی بر ماساژ، یــک روش درمانی برای کودکان مبتلا به اوتیسم محسوب می‌شود، ولی در کشور ما پژوهشی در این رابطه صورت نگرفته است.

لذا پژوهش حاضر سعی دارد، اثر روش درمانی ماساژ را بر بهبودی مهارتهای اجتماعی، رفتاری و روانی حرکتی کودکان مبتلا به اوتیسم مورد بررسی قرار دهد و به این سؤال اساسی پاسخ دهد که آیا ماساژ و تحریکات لمســی موجــب ارتقــاء مهــارتهــای اجتماعی، رفتاری و روانی حرکتی (قابلیت‌های دستکاری کودکان با به عنایت به ماهیت ابزار مورد استفاده) کودکان مبتلا بــه اوتیسم خواهد شد؟

روش تحقیق

تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی و به صورت پیش آزمون و پس آزمون می‌باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه کودکان ۵ – ۱۲ ساله مبتلا به اختلال اوتیسم می‌باشند که در موسسه طراوت اوتیسم کرمان و مؤسسه توانبخشــی ســمنان مشــغول بــه درمان بودند. در این پژوهش قبل از شروع برنامه ماساژ سن و جنس، شدت و نوع اختلال، وضعیت اقتصادی همتاسازی شد. با عنایت به موارد مذکور، ۲۴ کودک اوتیسمی در دو گروه کنترل و تجربی به صورت انتصاب تصادفی جای گرفتند.

در مرحله بعد ارزیابی مهارتهای رفتاری، اجتماعی و روانی حرکتی با اســتفاده از چــک لیســت حســی و خــودتنظیمی SSD و پرسشــنامه قابلیت‌های دستکاری کودکان (CHSQ) از دو گروه کنترل که کودکان مبتلا به اختلال اوتیســم شــهر ســمنان و تجربــی کــه کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم شهر کرمان بودند، به عمل آمد. و سپس برنامه ماساژ در طول ۱۰ هفته اجرا گردید.

یافته‌ها

با توجه به حضور دو گروه در دو بازة زمانی پیش و پس آزمون، بهترین روش آماری، آزمونی اســت کــه مقایســه درون و بــین گروهی را به صورت همزمان اجرا نماید. آزمون توصیه شده در این شرایط، آزمون تحلیل واریانس مخــتلط مــی‌باشــد. ضــمن بررسی پیش فرضهای این آزمون و تأیید آن، نتایج آزمون مذکور در جدول شمارة یک ارائه گردیده است.

۱. نتایج آزمون تحلیل واریانس مختلط برای بررسی اثر اصلی مداخله و اثر تعامل مداخله و گــروه در عامــل درون گروهی بــرقابلیت‌های دستکاری کودکان                                                                                              

بحث و نتیجه‌گیری

هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر یک دوره ماساژ درمانی از نوع ماساژ بازتابی بوده است. شواهد نشان می‌دهد که از بین همه حواس، اختلالات لمس است که بیشترین تأثیر را در تأخیر اجتماعی کودکان اوتیسم می‌گذارد (فیلد، ۲۰۱۰). با عنایت به این مسئله یک دورة ۱۰ هفته‌ای ماساژ بازتابی روی کودکان اوتیسمی اجرا گردید و نتایج نشان داد کــه گــروه تجربــی بــه شــکل معناداری در مقایسه با گروه کنترل، در قابلیت‌هــای مختلــف نظیــر بــازی و اوقــات فــراغــت، مدرســه و آمــوزش و پــرورش و مهارت ۳ های روانی-حرکتی و به صورت کلی قابلیت دستکاری آنان ارتقاء داشته است.

در واقع لمس، حسی است که بیشتر در رشد اجتماعی دخیل است و تأخیر اجتماعی یکی از خصوصیت‌ها و ویژگی‌هــای افــراد دارای اخــتلال اوتیســم اســت و باعــث تشخیص اوتیسم نسبت به بقیه اختلالات رشدی می‌گردد (اسچولدز، ۲۰۰۵). پاسخ‌های شدید غیرعادی به لمس تقریباً به طور کلی و جهانی در کودکان اوتیسم وجود دارد (سیلوا واسچولوک، ۲۰۱۳؛ تامچک و دونــا، ۲۰۰۷) و بــا افــزایش شــدت اخــتلال اوتیسم در ارتباط است (فوس فیگ و هیکوک، ۲۰۱۲). سیلوا و همکاران (۲۰۱۳) برای اولین بار در تحقیق اوتیسم، یک رابطه میان ناهنجاری‌های لمسی و تأخیر اجتماعی برقرار کردند.

آن‌ها نه تنها احتمال می‌دادند که اختلالات لمسی باعث ایجاد مانعی برای رشد خود تنظیمی می‌شود، بلکه امکان می‌دادند درمان اختلالات لمسی باعث بهبود نتایج رشدی کودکان اوتیسمی شود. لمس هماهنگ کودک توسط والدین با فعالسازی سیستم عصبی پاراسمپاتیک باعث رشد این مراحل شده و در عین حــال از طریق درگیرکردن سیستم اجتماعی مغز، باعث تحریک تعامل اجتماعی این کودکان می‌شود (فیلد، ۲۰۱۰؛ پــروگس، ۲۰۱۱).

این یافته‌ها اهمیت درمانهایی مبتنی بر لمس را نشان می‌دهد که بایستی با انجام مداخلاتی تأخیر اجتماعی کودکان مبتلا به اوتیسم را کاهش داد تا شاهد بهبود روابط اجتماعی، ارتباطی این افراد باشیم. در این میان ماساژ درمــانی بــه دلیــل نیــاز بــه هزینه‌های کمتر و اثرگذاری سریع مداخله مناسبی به حساب می‌آید.

مقاله اصلی را در اینجا بخوانید.