فهرست
چکیده
مقدمه و اهداف
آسیب عضلانی و کوفتگی و احساس درد تجربه ناخوشایندی است که اغلب ورزشکاران مبتدی آن را تجربه می‌کنند. به همین منظور یافتن راهکار مناسب برای پیشگیری یا کاهش آن از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف تحقیق حاضر بررسی تأثیر ماساژ بر پاسخ آسیب عضلانی و خستگی و درد ناشی از تمرینات میت‌زنی در دختران تکواندوکار مبتدی بود.
مواد و روشها
۱۸ نفر از تکواندوکاران مبتدی مشکین‌شهر به‌صورت تصادفی به دو گروه ۹ نفری تجربی (ماساژ) و گروه کنترل تقسیم شدند. بعد از حدود ۵۰ دقیقه گرم کردن و آمادهسازی، هر دو گروه پروتکل تمرین را در ۳ تکرار ۲۰ ثانیه میت‌زنی و ۲۰ ثانیه استراحت بین هر تکرار انجام دادند و گروه تجربی تحت ۳۰ دقیقه ماساژ قرار گرفتند. میزان کراتین کیناز و لاکتات خون آزمودنی‌ها و همچنین میزان درد با پرسشنامه مگ‌گیل در زمانهای استراحت، بلافاصله بعد از تمرین، بلافاصله بعد از ماساژ، ۲ و ۴۸ ساعت بعد از تمرین اندازهگیری شد. برای مقایسه درونگروهی از آزمون تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر و برای مقایسه برونگروهی از آزمون t مستقل استفاده شد
یافته‌ها
سطح کراتین کیناز در بلافاصله بعد از تمرین و بلافاصله بعد از ماساژ در هر دو گروه تجربی و کنترل افزایش معنی‌داری را نشان داد (۰۰۱/۰. (p= بااین‌حال، ۲ ساعت بعد از تمرین در گروه تجربی کاهش ولی در گروه کنترل همچنان افزایش داشت. میزان لاکتات خون در هر دو گروه تجربی و کنترل در همه مراحل نسبت به زمان استراحت به‌طور معنی‌داری بالاتر بود (۰۵/۰. (p< میزان لاکتات بلافاصله بعد از ماساژ در گروه تجربی افزایش داشت، ولی دو ساعت بعد کاهش یافت؛ به‌طوری‌که در مقایسه با گروه کنترل کمتر بود (۰۵/۰. (p< اگرچه شاخص درد در همه زمانها به‌طور معنی‌داری بالاتر از سطح آن در قبل از تمرین بود (۰۵/۰ (p<، اما در مقایسه بین گروهی بعد از ماساژ میزان درد در گروه تجربی پایین‌تر بود.
نتیجه‌گیری
نتایج تحقیق حاضر نشان داد که اگرچه تمرینات میت‌زنی موجب احساس کوفتگی و درد و افزایش سطح کراتین کیناز و لاکتات خون می‌شود، بااین‌حال اعمال ماساژ بعد از انجام این تمرینات، موجب کاهش سطح این شاخص‌های کوفتگی عضلانی و درد می‌شود.
مقدمه و اهداف
اگرچه فواید به‌دست‌آمده از شرکت در فعالیت‌های ورزشی بر هیچ کسی پوشیده نیست، ولی مشکلاتی نیز در حین یا بعد از انجام این فعالیت‌ها به وجود می‌آید که ناخوشایند است. از جمله مشکلات به‌وجودآمده برای افرادی که در فعالیت‌های ورزشی شرکت می‌کنند به‌خصوص برای افراد مبتدی، ایجاد آسیب‌های عضلانی و کوفتگی عضلانی است که همراه با درد و ناراحتی می‌باشد.
کوفتگی عضلانی به دو صورت حاد و تأخیری نمایان می‌شود که کوفتگی حاد را به کم‌خونی موضعی و تجمع مواد زائد متابولیکی نسبت می‌دهند که بلافاصله بعد از تمرین شدید بروز می‌کند و کوفتگی تأخیری درد عضلات است که ۲۴ تا ۴۸ ساعت متعاقب فعالیت عضلانی پرفشار ایجاد می‌شود که با درد، محدودیت حرکتی، اسپاسم و ضعف عضلات همراه است.
خستگی و کوفتگی عضلانی ناشی از ورزش باعث کاهش تعادل می‌شود که یکی از شاخص‌های مهم ثبات در اجرا و عملکرد فعالیت‌های ورزشی و یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر همه‌ی فعالیت‌های روزانه می‌باشد. از طرفی دیگر، داشتن ثبات و تعادل خوب می‌تواند باعث کاهش بروز آسیب‌ها شود.
کوفتگی عضلانی تأخیری با آزادسازی آنزیم‌های کراتین کیناز، لاکتات دهیدروژناز و آسپارتات آمینو ترانسفراز در ارتباط است و آسیب‌های عضلانی در بیشتر تحقیقات به‌وسیله شاخص سرمی آسیب سلولی مثل آنزیم کراتین کیناز اندازهگیری شده است. کراتین کیناز از آنزیم‌های دستگاه فسفاژن به شمار می‌رود و آنزیم کلیدی است که در سوخت‌وساز سلول عضلانی نقش داشته و روند تبدیل کراتین به فسفات یا برعکس را تسریع می‌کند.
این آنزیم در افراد سالم داخل غشای سلول قرار دارد و مقدار آن در خون پایین است. کراتین کیناز به‌عنوان یک شاخص اطمینانبخش از نفوذپذیری غشای عضله مطرح است، چراکه این آنزیم فقط در عضله اسکلتی و قلبی یافت می‌شود؛ بنابراین تخریب خطوط z و صدمه سارکولما، انتشار آنزیم‌های محلول در عضله نظیر کراتین کیناز را به درون آب میانبافتی امکانپذیر می‌کند که افزایش این ماده در خون نشانه آسیب عضلانی و التهاب می‌باشد.
لاکتات نیز ماده نهایی گلیکولیز بی‌هوازی است که موجب بروز کوفتگی و درد می‌شود. همچنین حضور این مواد در خون باعث کاهش عملکرد عضلانی مثل افت قدرت و توان تولیدی، انعطافپذیری و سرعت دینامیکی عضله می‌شود. ورزش سنگین باعث تولید مقادیر انبوه اسیدلاکتیک در عضلات اسکلتی فعال می‌شود که تعادل اسیدی-بازی بدن را بر هم می‌زند و می‌تواند از طریق مسیرهای تولید ATP و یا دخالت در مراحل انقباض عضله فعال باعث نقصان در اجرای ورزشی گردد.
ورزش تکواندو نیز که در سالهای اخیر طرفداران زیادی پیدا کرده است، ورزشی است که اجرای موفق آن نیازمند مهارتهای حرکتی سریع، حرکات پرشدت و ایمپالس است. نیازهای بدنی مسابقه تکواندو در حد بالایی قرار داشته و شامل متابولیسم هوازی و متابولیسم بی‌هوازی است که موجب تولید لاکتات و افزایش آن در سطح خون می‌شود. یکی از تمرینات رایج این ورزش تمرینات میت‌زنی است که در واقع نوعی تمرین ایمپالس (ورزش پر شدت در زمان کوتاه) محسوب می‌شود که موجب آسیب و درد در افراد مبتدی می‌شود. آسیب عضلانی، درد و خستگی ناشی از انجام تمرینات شدید در این ورزش باعث می‌شود که بسیاری از افراد مبتدی بعد از چند جلسه دلسرد شده و از ادامه تمرینات منصرف شوند.
راهکارهای مختلف برای پیشگیری و درمان درد و خستگی ناشی از ورزش مورد توجه پژوهشگران بوده است تا سازمانهای بیمه‌کننده سالن‌های ورزشی و ورزشکاران متحمل پیامدهای مالی و روحی روانی کمتری شوند. ماساژ نیز یکی از این راهکارها می‌باشد. ماساژ تحریک مکانیکی بافت‌ها از طریق اعمال فشار و کشش موزون است و اثر ماساژ ممکن است رفلکسی یا مکانیکی باشد.
برای مثال، ماساژ دمای عضله و پوست، جریان خون و لنف و همچنین فعالیت پاراسمپاتیکی را افزایش می‌دهد که متعاقباً موجب رهایی از تنش و سفتی عضلانی، کاهش کوفتگی عضلانی و افزایش دامنه حرکتی مفاصل می‌شود. به‌علاوه، کاهش در تحریک‌پذیری نرونهای تک‌سیناپسی بعد از ماساژ به کاهش درد منجر می‌شود. همچنین پاسخ روانی فیزیولوژیکی به ماساژ یعنی ریلکسیشن منجر به تقویت روحیه و کاهش خستگی می‌شود.
کرین و همکاران در سال ۲۰۱۲ در یازده مرد جوان که تمرین آسیب‌زا انجام دادند، عمل بیوپسی عضله پهن خارجی را در حالت پایه و بعد از ده دقیقه ماساژ و دو و نیم ساعت بعد از ریکاوری انجام دادند و نتیجه گرفتند که ماساژ سیگنالهای بیوژنز میتوکندری را تقویت کرد و همچنین تولید سایتوکاین‌های التهابی نظیر فاکتور نکروز تومور آلفا و اینترلوکین-۶ و پروتئین شوک گرمایی ۲۷ را کاهش داد. درک کوفتگی با پاسخ التهابی بعد از آسیب مرتبط است.
وقتی گلبولهای سفید التهابی به قسمت آسیب‌دیده هجوم می‌برند، برادی کینین و پروستاگلاندین‌ها را آزاد می‌کند؛ بنابراین بهبود کوفتگی عضله می‌تواند غیرمستقیم نشاندهنده کاهش پاسخ التهابی و آسیب عضله باشد. انجام ماساژ می‌تواند برای افزایش انعطافپذیری و هماهنگی و همین‌طور کاهش آستانه درد، کاهش تحریک‌پذیری عصبی-عضلانی در عضلاتی که ماساژ داده می‌شود، تحریک جریان خون در نتیجه افزایش انتقال انرژی به عضله، تسهیل‌ترمیم و بازگرداندن تحریک مفصلی، خارج کردن اسیدلاکتیک و در نتیجه تسکین گرفتگی‌های عضلانی مفید باشد.
مطالعاتی که تأثیر ماساژ بر کوفتگی عضلانی و درد ناشی از ورزش سنگین را بررسی نمودهاند، نتایج متناقضی را گزارش کردهاند. به‌عنوانمثال، گیو و همکاران در سال ۲۰۱۷ در یک مطالعه متاآنالیز عنوان کردند که در آزمودنی‌هایی که ماساژ دریافت می‌کنند، کراتین کیناز سرم و کوفتگی عضلانی ناشی از آن بعد از انجام تمرینات ورزشی آسیب‌زا به‌طور معنی‌داری کاهش می‌یابد. همچنین کاهش درد با مداخله ماساژ نیز گزارش شده است.
بااین‌حال، برخی مطالعات عدم تأثیر ماساژ را بر کوفتگی عضلانی و درد عنوان کردهاند. گاریدو و همکاران اثر ماساژ قبل از تمرین قدرتی را بر روی شاخص‌های کوفتگی عضلانی یعنی کراتین کیناز و لاکتات دهیدروژناز بررسی کردند و نتیجه گرفتند که در تحقیق آنها ماساژ قبل از تمرین هیچ اثر پیشگیرانه‌ای بر کوفتگی عضلانی ندارد. هالمه و همکاران نیز که اثر ماساژ پا را بعد از لاپاروسکوپی بر شدت درد مورد بررسی قرار دادند، اعلام کردند که ماساژ کاهش معنی‌داری در درد ایجاد نمی‌کند.
با توجه به نقش آسیب و درد عضلانی در کاهش عملکرد ورزشکاران و دلزدگی افراد مبتدی ضرورت انجام تحقیقات مختلف در زمینه راهکارهای کاهش آسیب و کوفتگی عضلانی ناشی از ورزش شدید روشن می‌شود. با توجه به تناقض نتایج تحقیقات مختلف در زمینه اثربخشی ماساژ بر کاهش درد و کوفتگی عضلانی، هدف تحقیق حاضر بررسی اثر ماساژ بر پاسخ آسیب عضلانی، خستگی و درد به دنبال تمرینات میت‌زنی در دختران تکواندوکار مبتدی بود.
مواد و روشها
تحقیق حاضر از نوع نیمه‌تجربی و طرح تحقیق حاضر از نوع پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل می‌باشد. نمونه تحقیق حاضر را ۱۸ نفر از تکواندوکاران مبتدی دختر شهرستان مشکین‌شهر با دامنه سنی ۲۰ تا ۳۰ سال تشکیل دادند که به‌صورت داوطلبانه در تحقیق شرکت کردند و به‌صورت تصادفی (به روش جدول اعداد تصادفی) به دو گروه تجربی کنترل ۹ نفره تقسیم شدند. با توجه به محدودیت‌های تحقیق حاضر از جهت مالی و ترس آزمودنی‌ها از خونگیری با استناد به نرمافزار G*POWER که برای آزمون آماری تحلیل واریانس با اندازهگیری مکررِ استفادهشده در تحقیق حاضر و با اندازه اثر ۸/۰ و در سطح معنی‌داری ۰۵/۰ تعداد کل نمونه تحقیق را ۱۶ نفر نشان داد و همچنین با استناد به منابع ۲ و ۷ استفادهشده در مقاله، تعداد نمونه ۱۸ نفر انتخاب شد.
منظور از مبتدی افرادی بودند که سابقه تمرینی زیر یک ماه داشتند و همچنین دارای کمربند سفید بودند. معیارهای ورود به تحقیق شامل دامنه سنی ۲۰ تا ۳۰ سال، زن بودن، نداشتن سابقه ورزشی منظم و طولانی در تکواندو نداشتن هیچ‌گونه بیماری قلبی، تنفسی، متابولیکی، عضلانی و اسکلتی بود که بر اساس اعلام خود آزمودنی و معاینه توسط پزشک مجرب مورد بررسی قرار گرفت. در جلسه اول، توضیحات لازم و کامل درباره نوع و مدتزمان تمرینات، ماساژ، خونگیری و غیره به آزمودنی‌ها داده شد و از آنها خواسته شد تا در صورت رضایت، فرم رضایت‌نامه را امضا کنند.
سپس پرسشنامه سلامت و اطلاعات شخصی در بین آنها توزیع و بعد از تکمیل توسط آزمودنی‌ها جمع‌آوری زمان دقیق شروع آزمون به آنها اعلام شد. در جلسه آزمون ابتدا آزمودنی‌ها پرسشنامه درد مک‌گیل را با کمک محقق پر کردند و سپس نمونه خونی برای اندازهگیری لاکتات خون و کراتین کیناز گرفته شد. بعد از اندازهگیری متغیرهای وابسته آزمودنی‌ها به‌صورت تصادفی در یکی از دو گروه کنترل و تجربی قرار گرفتند.
هر دو گروه تمرینات میت‌زنی را انجام دادند و متغیرهای وابسته به همان روش و ترتیب پیش‌آزمون بلافاصله بعد از اتمام تمرینات اندازهگیری شد. گروه تجربی بعد از اندازهگیری متغیرها ۳۰ دقیقه ماساژ دریافت کردند و بلافاصله بعد از اتمام ماساژ در گروه تجربی و در زمان مشابه در گروه کنترل که ماساژ دریافت نکردند، متغیرهای وابسته مجدداً مورد اندازهگیری قرار گرفت.
اندازهگیری‌های بعدی متغیرهای وابسته دو ساعت و ۴۸ ساعت بعد از اتمام تمرین بود. در تحقیق حاضر از سه تکنیک ماساژ به نامهای افلوراژ، پتریساژ، و ویبریشن استفاده شد. تکنیک افلوراژ یعنی کشیدن کف دست بر روی بدن که با سرعت کم و فشار متوسط تا زیاد انجام می‌شود. تکنیک پتریساژ یعنی گرفتن فشردن عضلات که به سه دسته تقسیم می‌شود: ۱- ورز دادن با انگشتان ۲- ورز دادن با کف دست ۳- ورز دادن با آرنج. تکنیک ویبریشن یعنی تکان دادن عضلات که به این صورت است که با کف دست و به کمک انگشتان عضلات گرفته می‌شود و به‌صورت آرام و با فشار کم برای مدت زمان ۳ تا ۵ ثانیه تکان داده می‌شود.
آزمودنی به‌صورت طاقباز روی تخت دراز می‌کشید و مدت زمان ماساژ برای هر یک از پاها ۱۵ دقیقه بود. توالی تکنیک‌ها به این صورت بود که ابتدا تکنیک افلوراژ با ۳ تکرار، سپس تکنیک پتریساژ که خود به سه دسته تقسیم می‌شود با دو تکرار برای هر یک از دسته‌ها بعد از آن تکنیک ویبریشن نیز با دو تکرار انجام می‌شد.
پروتکل تمرین
جلسه تمرینی در هر دو گروه تجربی و کنترل یکسان بود. ابتدا آزمودنی‌ها با آموزش مربی ۳۰ دقیقه حرکات کششی ایستا و پویا، ۱۰ دقیقه سایه زدن با پا به کیسه مشت و ۱۰ دقیقه اجرای تکنیک‌ها به‌صورت دوبه‌دو را به‌منظور گرم کردن و آشنایی با تکنیک‌ها و همچنین آمادهسازی جهت تمرین اصلی انجام دادند. سپس تمرین اصلی که شامل ۳ تکرار ۲۰ ثانیه‌ای میت‌زنی با ۲۰ ثانیه استراحت بین هر تکرار بود را اجرا کردند. در آخر نیز ۵ دقیقه حرکات سرد کردن در نظر گرفته شد.
اندازهگیری خستگی و آسیب عضلانی
لاکتات و کراتین کیناز خون به‌ترتیب برای سنجش میزان خستگی و آسیب عضلانی مورد اندازهگیری قرار گرفت. برای این منظور حدود ۳ میلی‌لیتر خون از ورید بازویی سمت راست آزمودنی‌ها در زمانهای قبل، بلافاصله بعد از تمرین، بلافاصله بعد از ماساژ، ۲ و ۴۸ ساعت بعد از تمرین توسط پرستار کارآزموده گرفته شد. نمونه‌های خونی وارد لوله‌های دارای ماده ضد انعقاد خون ریخته شد و سریع به آزمایشگاه منتقل شد.
اندازهگیری درد
برای سنجش درد عضلانی از پرسشنامه درد مک‌گیل استفاده شد. در این پرسشنامه آزمودنی‌ها ادراک خود را در یک پیوستار ۵ درجه‌ای که از درد ملایم تا غیرقابل‌تحمل درجه‌بندی شده است، انتخاب می‌کنند. کمترین مقدار درد کلی ادراکشده عدد ۱ و بیشترین مقدار درد عدد ۵ می‌باشد. آزمودنی‌ها پرسشنامه درد را قبل از تمرین، بلافاصله بعد از تمرین، بعد از ماساژ، ۲ و ۴۸ ساعت پس از اتمام تمرین تکمیل کردند.
نتایج آزمون شاپیرو-ویلک نشان داد که دادههای کراتین کیناز خون، لاکتات خون و درد از توزیع طبیعی برخوردار هستند (۰۵/۰. (p› همچنین نتایج آزمون لون نشان داد که واریانس دادههای کراتین کیناز خون، لاکتات خون و درد همگن هستند (۰۵/۰. (p›
نتایج آزمون اندازهگیری مکرر برای تغییرات درونگروهی کراتین کیناز در گروه تجربی و کنترل نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین سطوح آن در ۵ مرحله اندازهگیری وجود دارد (به‌ترتیب ۸۴ /۵۱F=، ۰۰۰/۰p=؛ ۳۸/۲۹F=، ۰۰۰ /۰. (p= سطح کراتین کیناز خون در هر دو گروه تجربی و کنترل افزایش معنی‌داری در بلافاصله بعد از تمرین و بلافاصله بعد داده شد و به آنها اطمینان داده شد که اطلاعات به‌دست‌آمدهکاملاً محرمانه خواهد ماند و در صورت تمایل این اطلاعات در اختیار آنها قرار خواهد گرفت.
همچنین به آنها اعلام شد که در هر زمان از تحقیق که تمایل به همکاری نداشتند می‌توانند از ادامه همکاری کنار بکشند. در آخر از آنها خواسته شد تا در صورت تمایل فرم رضایت‌نامه را امضا کنند.
روش‌های آماری
از آزمون شاپیرو-ویک برای بررسی نرمال بودن توزیع دادهها و از آزمون لون برای بررسی همگن بودن واریانس‌ها استفاده شد. برای بررسی تغییرات درونگروهی در هر یک از گروهها از آزمون تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر با آزمون تعقیبی بونفرونی و برای مقایسه دو گروه از آزمون t مستقل استفاده شد. تمامی دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه ۱۹ تجزیه‌وتحلیل شد. سطح معنی‌داری در کلیه آزمونها ۰۵/۰P< در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
میانگین و انحراف استاندارد مشخصات فردی (سن، وزن بدن، قد) آزمودنی‌ها در دو گروه تجربی و کنترل در جدول ۱ ارائه شده است. تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه برای متغیرهای سن، وزن و قد وجود نداشت (۰۵/۰. (p›
از ماساژ نسبت به قبل از تمرین داشت (۰۰۱/۰. (p= دو ساعت بعد از تمرین سطح آن در گروه تجربی کاهش یافت، به‌طوری‌که تفاوت معنی‌داری با قبل از تمرین نداشت (۰۰۰/۱ (p=، درحالی‌که در گروه کنترل همچنان به افزایش خود ادامه داد (۰۰۱/۰. (p= در هر دو گروه سطح کراتین کیناز در ۴۸ ساعت بعد از تمرین تفاوت معنی‌داری با سطح آن در قبل از تمرین نداشت (۰۵/۰. (p›
نتیجه آزمون t مستقل نیز نشان داد که تفاوت معنی-داری بین سطح کراتین کیناز دو گروه در بلافاصله بعد از ماساژ و دو ساعت بعد از تمرین وجود دارد. این نتایج در جدول ۲ نشان داده شده است.
نتایج آزمون اندازهگیری مکرر برای تغییرات درونگروهی سطح لاکتات خون در گروه تجربی و کنترل نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین سطوح آن در ۵ مرحله اندازهگیری وجود دارد (به‌ترتیب ۱۵۵/۳۱F=، ۰۰۱/۰p=؛ ۹۹۳/۲۵F=، ۰۰۱/۰. (p= سطح لاکتات خون در هر دو گروه تجربی و کنترل به‌طور معنی‌داری در بلافاصله بعد از تمرین، بلافاصله بعد از ماساژ، دو ساعت بعد از تمرین و ۴۸ ساعت بعد از تمرین بالاتر نتایج آزمون اندازهگیری مکرر برای تغییرات درونگروهی شاخص درد در گروه تجربی و کنترل نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین سطوح آن در ۵ مرحله اندازهگیری وجود دارد (به‌ترتیب ۴۰۱/ ۶۱F=، ۰۰۱ /۰p=؛ ۳۱۲/۵۰F=، ۰۰۱/۰. (p=
بحث
نتایج تحقیق حاضر نشان داد که در هر دو گروه کنترل و تجربی میزان کراتین کیناز خون بعد از تمرینات میت‌زنی افزایش می‌یابد. همچنین بلافاصله بعد از اعمال ماساژ کراتین کیناز خون افزایش ولی بااین‌حال دو ساعت بعد از تمرین کاهش می‌یابد. افزایش کراتین کیناز بعد از یک جلسه فعالیت شدید بدنی در تحقیق رمضانی و از سطح آن در قبل از تمرین بود (۰۵/۰. (p< در گروه تجربی سطح لاکتات بلافاصله بعد از ماساژ افزایش یافت، درصورتی‌که در گروه کنترل تغییر نکرد.
بااین‌حال، دو ساعت بعد از ماساژ سطح لاکتات در گروه تجربی کاهش معنی‌داری یافت، ولی در گروه کنترل همچنان سطح لاکتات نزدیک به مقادیر بلافاصله بعد از تمرین قرار داشت. این تغییرات در نمودار ۱ نشان داده شده است.
بلافاصله بعد از تمرین، بلافاصله بعد از ماساژ، دو ساعت بعد از تمرین و ۴۸ ساعت بعد از تمرین به‌طور معنی‌داری بالاتر از سطح آن در قبل از تمرین بود (۰۵/۰ (p<، اما در مقایسه بین گروهی بعد از ماساژ میزان درد در گروه تجربی پایین‌تر بود. این نتایج در جدول ۳ گزارش شده است.
همکاران، سلیمانی و همکاران، عزیز بیگی نیز گزارش شده است که با نتایج تحقیق حاضر هم‌خوانی دارد. با تمام آثار مثبت فعالیت‌های ورزشی، گاه برخی تمرین‌ها و انقباضها، ممکن است آسیب‌رسان باشد. در تمرین شدید تارهای عضلانی و بافت همبند زیر فشار شدید مکانیکی و متابولیکی قرار می‌گیرند و موجب افزایش موادی مثل کراتین کیناز و لاکتات دهیدروژناز می‌شوند که هم‌خوانی با نتایج تحقیق حاضر دارد.
از جمله تغییرات ناشی از سندرم کوفتگی تأخیری می‌توان به ترشح آنزیم کراتین کیناز که از شاخص‌های آسیب عضلانی می‌باشد، اشاره کرد. تاکنون راهحل‌های متفاوتی برای از بین بردن و یا کاهش عوارض این پدیده پیشنهاد شده است که شامل طیف وسیعی از مدلها از جمله انواع مختلف تحریک الکتریکی، سرما، گرما، ماساژ و غیره می‌باشد. کاهش کراتین کیناز سرم بعد از ماساژ به دنبال تمرینات آسیب‌زایی همچون تمرینات برونگرا گزارش شده است.
نتایج تحقیقاتی که اثربخشی ماساژ بر سطح آنزیم‌های آسیب عضلانی را بررسی کردهاند، متناقض است. در تحقیقی که حسن نقی‌زاده و همکاران در سال ۱۳۹۶ انجام دادند، گزارش کردند که میزان کراتین کیناز و لاکتات دهیدروژناز سرم، ۲۴ ساعت پس از فعالیت بدنی در گروه ماساژ و کنترل افزایش داشته، ولی این افزایش در گروه کنترل بیشتر بوده است. گیو و همکاران نیز در یک مطالعه متاآنالیز که یازده مقاله را بررسی کردند، نتیجه گرفتند که وقتی عضله ماساژ دریافت می‌کند، میزان کراتین کیناز خون و کوفتگی عضلانی ۲۴ و ۴۸ ساعت بعد کاهش می‌یابد. مثالی دیگر تحقیق انجامشده به‌وسیله زین‌الدین و همکارانش است که در آن آزمودنی‌ها تمرین برونگرای بازو انجام دادند و سه ساعت بعد از تمرین ده دقیقه ماساژ دریافت کردند.
ماساژ در تسکین کوفتگی عضلانی مؤثر بود و تورم را نیز کاهش داد. بااین-حال، گاریدو و همکاران اعلام کردند که ماساژ تاثیری بر میزان کراتین کیناز و لاکتات دهیدروژناز خون ندارد. در تحقیق آنها گروه ماساژ قبل از انجام تمرین قدرتی که شامل خم شدن آرنج و باز کردن زانو بود، ده دقیقه ماساژ سنتی چینی دریافت کردند. تمرینات قدرتی ذکرشده با شدت ۸۵ درصد یک تکرار بیشینه هر عضله در ۴ ست ۶ تا ۱۰ تکراری انجام شد و سطح کراتین کیناز بلافاصله، ۲۴ ساعت و ۴۸ ساعت بعد از تمرین اندازهگیری شد و تفاوت معنی‌داری بین دو گروه ماساژ و کنترل مشاهده نشد.
تیدوس و همکاران نیز که در تحقیق خود ماساژ افلوراژ را استفاده کرده بودند؛ در توافق با نتایج گاریدو و همکاران اعلام کردند که ماساژ تاثیری بر جریان خون عضله و ریکاوری عضله ندارد. در تحقیق حاضر بلافاصله بعد از ماساژ سطح کراتین کیناز خون افزایش یافت که دلیل احتمالی آن خارج شدن این آنزیم به‌وسیله ماساژ از سلولهای عضلاتِ درگیر و ورود آن به خون می‌باشد.
بااین‌حال، دو ساعت بعد از تمرین سطح آن در خون کاهش یافت که می‌تواند به‌دلیل دفع آن به‌وسیله کلیه باشد. احتمالاً دلیل این مغایرت در نتایج تحقیقات مختلف به‌خاطر اختلاف در نوع و مدتزمان ماساژ و همچنین شیوه اجرای آن باشد. در تحقیق حاضر ترکیبی از ماساژ غربی (تکنیک-های افلوراژ و پتریساژ) و ماساژ سنتی (ویبریشن) استفاده شد، در حالی‌که در تحقیق گاریدو و همکاران از ماساژ سنتی و در تحقیق تیدوس و همکاران تنها از یک تکنیک افلوراژ ماساژ غربی استفاده شده بود.
همچنین گاریدو و همکاران قبل از انجام تمرین و قبل از به وجود آمدن کوفتگی و آسیب عضلانی از ماساژ استفاده کرده بودند که با تحقیق حاضر که در آن اعمال ماساژ بعد از اتمام تمرین انجام گرفت، مغایرت دارد. دلیل احتمالی دیگر برای توجیه مغایرت نتایج تحقیقات ذکرشده را می‌توان پروتکل‌های متفاوت تمرینی در نظر گرفت. شدت تمرینی و تعداد ست‌های استفادهشده در تحقیق گاریدو و همکاران برای افرادی که تجربه تمرین قدرتی ندارند، بسیار زیاد و نامناسب و ممنوع می‌باشد.
به نظر می‌رسد که آسیب و کوفتگی ایجادشده با این نوع تمرین شدید و نامتناسب با سطح تجربه تمرینی آزمودنی‌ها، بیش از حد بوده و ماساژ نیز نتوانسته است سطح آن را تغییر دهد. همچنین مدتزمان ماساژ نیز در تحقیقاتی که عدم تأثیر ماساژ را گزارش کردهاند، خیلی کم بوده است، در صورتی که مدتزمان ماساژ در تحقیق حاضر طولانی‌تر یعنی ۳۰ دقیقه بود.
افزایش کمتر این آنزیم‌ها در گروه ماساژ درمانی‌احتمالاً به‌دلیل افزایش گردش خون و مایع لنفاوی باشد که هم موجب فراهم کردن مواد غذایی سلولی و بنابراین تحت تأثیر قرار دادن فرآیند سوخت‌وساز می‌شود و هم دفع کراتین کیناز را افزایش می‌دهد و متعاقباً موجب کاهش تورم و تسریع ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده می‌شود که همه این تغییرات را می‌توان به ماساژ درمانی نسبت داد؛ لذا با توجه به نتایج تحقیق حاضر می‌توان بیان کرد که ماساژ تأثیر معنی‌داری بر روی کاهش آسیب عضلانی دختران تکواندوکار مبتدی دارد.
در هر دو گروه تجربی و کنترل میزان اسیدلاکتیک خون بعد از انجام تمرینات میت‌زنی افزایش معنی‌داری یافت و این افزایش تا ۴۸ ساعت بعد از تمرین ادامه داشت که با نتایج تحقیقات رمضانپور و همکاران، رحمانی‌نیا هم‌خوانی دارد. افزایش غلظت لاکتات خون بعد از مبارزه و انجام تمرینات میت‌زنی قابل انتظار است و در مطالعات پیشین گزارش شده است.
ورزش سنگین باعث تولید مقادیر انبوه اسیدلاکتیک در عضلات اسکلتی فعال می‌شود که تعادل اسیدی-بازی بدن را برهم می‌زند و می‌تواند از طریق مسیرهای تولید ATP و یا دخالت در مراحل انقباض عضله فعال باعث نقصان در اجرای ورزشی گردد که بازیافت مناسب می‌تواند باعث بازسازی ذخایر انرژی، برداشت و مصرف لاکتات تولیدشده و بازگشت PH خون به مقادیر اولیه شود.
هر اندازه جایگزینی در دورههای بازیافت کامل‌تر باشد، توانایی بیشتری برای تولید نیرو یا حفظ توان در تناوب کار بعدی وجود دارد. در این میان، استفاده از انواع بازیافت نظیر بازیافت فعال، بازیافت غیرفعال، ماساژ، تحریک الکتریکی و غیره از موارد مورد توجه بوده است. برای مثال مایکل وایت در سال ۲۰۰۳ گزارش کرده است که به نظر می‌رسد بازیافت ترکیبی فعال با ماساژ در پاکسازی لاکتات و حفظ یا افزایش عملکرد ورزشی در اجرای بعدی نسبت به بازیافت محض ماساژ و یا فعال مؤثرتر باشد.
در تحقیق حاضر نیز اگرچه بلافاصله بعد از ماساژ سطح لاکتات خون افزایش یافت، اما دو ساعت بعد کاهش یافت، درحالی‌که در همین زمان در گروه کنترل مقدار لاکتات افزایش داشت. بااین‌حال، همینگز و همکاران (۲۰۰۰) اعلام کردهاند که ماساژ در دوره بازیافت تأثیری بر کاهش لاکتات ندارد و حتی ممکن است جریان خون و در نتیجه پاکسازی لاکتات را کندتر کند. همچنین ملک‌زاده و همکاران در سال ۱۳۹۲ تحقیقی تحت عنوان بررسی تأثیر اجرای چهار نوع بازیافت فعال، غیرفعال، ماساژ و ترکیبی پس از فعالیت شدید بر عملکرد بی‌هوازی، لاکتات خون، میزان درک خستگی، احساس توانمندی و درک فشار کار پرداختند و گزارش کردند اجرای بازیافت ترکیبی بیشترین تأثیر را در پاکسازی لاکتات خون و بهبود عملکرد بی‌هوازی، درک خستگی و احساس توانمندی نسبت به بازیافت فعال، ماساژ و غیرفعال داشت.
دلایل این تناقض می‌تواند عدم تداوم ماساژ، کم بودن مدتزمان ماساژ، استاندارد نبودن گرم کردن، استاندارد نبودن فعالیت بدنی قبل از ماساژ باشد. برای اثربخشی ماساژ پیشنهاد شده است که مدتزمان آن بیشتر از ۱۵ دقیقه باشد. در تحقیق حاضر مدتزمان ماساژ ۳۰ دقیقه بود.
تجمع موادی مانند کراتین کیناز و لاکتات در عضله موجب احساس درد می‌شود. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که پاسخ افزایش‌یافته‌ی درد به تمرین ایمپالس شدید در دختران تکواندوکار مبتدی بعد از اعمال ماساژ به‌طور معنی‌داری کاهش می‌یابد.
یافته‌های این تحقیق، با یافته‌های فورلان و همکاران، لیندال و همکاران در خارج از کشور و با یافته‌های عارفی‌نیا و همکاران، یعقوبی و همکاران، تنورساز و همکاران در داخل کشور همسو می‌باشد، ولی با نتیجه تحقیق هالمه و همکاران که اثر ماساژ پا را بعد از لاپاروسکوپی بر شدت درد مورد بررسی قرار داده و اعلام کردند که ماساژ کاهش معنی‌داری در درد ایجاد نمی‌کند، ناهم‌سو می‌باشد. ناهم‌سویی نتیجه این تحقیقات با تحقیق حاضر ممکن است به‌دلیل متفاوت بودن منشأ درد باشد که درد ایجادشده در تحقیق حاضر درد حاد و ناشی از انباشت موادی مانند لاکتات می‌باشد که با ماساژ قابل‌رفع می‌باشد، اما درد در تحقیقات ذکرشده از نوع درد مزمن می‌باشد.
ماساژ از راههای مختلفی بر احساس و دریافت درد تأثیرگذار است. یک راه، حذف مواد زائد از بافت ماهیچه‌ای است. به محض اینکه بدن ورزیده، نوازش و گرم می‌شود، جریان خون افزایش پیدا می‌کند و مواد غذایی و اکسیژن به ناحیه مورد نظر انتقال می‌یابد و از طریق افزایش فعالیت سیستم لنفاوی مواد زائد حذف می‌شود و تأثیرات مواد شیمیایی القاکننده درد را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، ماساژ منجر به بالا رفتن آستانه دردِ گیرندههای عصبی می‌شود، اگر حرکات ماساژ را به‌صورت ملایم اعمال کنیم و به‌تدریج بر شدت حرکات آن اضافه کنیم، امکان دارد در نتیجه این عمل حساسیت گیرندههای درد کاهش و آستانه درد افزایش یابد.
نتیجه‌گیری
از نتایج تحقیق حاضر چنین نتیجه‌گیری می‌شود که تمرینات میت‌زنی باعث آسیب عضلانی، کوفتگی عضلانی و درد در تکواندوکاران مبتدی می‌شود. بااین‌حال، اعمال ماساژ پاسخ آسیب عضلانی و خستگی و درد را دو ساعت بعد از آن کاهش می‌دهد؛ بنابراین توصیه می‌شود در تکواندوکاران مبتدی از اعمال ماساژ بعد از انجام تمرینات میت‌زنی برای کاهش کوفتگی عضلانی و درد که یکی از عوامل دلزدگی از تمرین در مراحل اولیه است، استفاده شود.
مقاله اصلی را در اینجا بخوانید.